Ας προβληματιστούμε λοιπόν: υπάρχει άραγε gay λογοτεχνία;
Όσο πολυπλοκότερη γίνεται η σκέψη του ανθρώπου κι όσο αυξάνονται αριθμητικά τα δημιουργήματά του, τόσο πιο επιτακτική γίνεται η ανάγκη για χρήση νέων λέξεων, χαρακτηρισμών, νεολογισμών: ρεαλιστική λογοτεχνία, ροζ λογοτεχνία, μεταμοντέρνα λογοτεχνία, μετααποικιακή λογοτεχνία . . . Εξάλλου και η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που αναπνέει και αναπτύσσεται μαζί με την κοινωνία.
Τι σημαίνει όμως gay λογοτεχνία;
Είναι τα έργα που περιγράφουν ομοφυλόφυλα κορμιά και έρωτες ανάμεσα σε λεσβίες; (Μήπως βέβαια αυτό καταντά ένας κραυγαλέος ηδονισμός; Μήπως γινόμαστε έτσι ηδονοβλεψίες; Ίσως όμως και ο οποιοσδήποτε λογοτέχνης δεν μας μεταφέρει εν γένει στη θέση του ηδονοβλεψία;)
Μήπως ο συγγραφέας-δημιουργός είναι gay; Και εξωτερικεύει τα αισθήματά του με τρόπο καλλιτεχνικό;
Μήπως και ο αναγνώστης-δέκτης είναι και αυτός gay και συλλογίζεται τις εμπειρίες του διαβάζοντας ένα βιβλίο;
Τελικά gay λογοτεχνία είναι αυτή που ο συγγραφέας είναι gay, το έργο αναφέρεται σε gay, ο αναγνώστης είναι gay. (ίσως)
Αυτό που έχω να πω τελειώνοντας την προσωπική μου προσέγγιση είναι ότι το επίθετο είναι ο εχθρός του ουσιαστικού, γιατί το επίθετο περιορίζει το εύρος και τη δράση του ουσιαστικού. Η λογοτεχνία είναι ενιαία και δεν έχει ανάγκη από επιθετικούς προσδιορισμούς. Οι διαιρέσεις, ταξινομήσεις και κάθε είδους ονοματοθεσίες έχουν καθαρά μεθοδολογικό χαρακτήρα και φυσικά και εμπορικούς σκοπούς. Δεν ανταποκρίνονται εξ ολοκλήρου στην αλήθεια.
Για τη συνέχεια δύο μαρτυρίες του Grae Cleugh και της Σάρα Ουότερς.
«Fucking Games» Grae Cleugh
«Ημουν θυμωμένος όταν το έγραψα. Ημουν πολύ νέος. Το πρώτο έργο ενός δημιουργού είναι συχνά οργισμένο, γιατί υπάρχει πολύ καιρό μέσα του και ξαφνικά συντελείται κάτι σαν έκρηξη», εξηγεί ο Σκωτσέζος θεατρικός συγγραφέας και ηθοποιός. «Ο θυμός δίνει μια ιδιαίτερη ενέργεια στην παράσταση. Ενιωσα σαν να έβλεπα τον νεότερο εαυτό μου ή τον μικρό μου αδελφό. Ελπίζω όμως ότι, καθώς ωριμάζω, η οργή στα έργα μου είναι πιο συγκρατημένη, λιγότερο στην επιφάνεια», συνεχίζει.Σε αντίθεση, πάντως, με τους Βρετανούς κριτικούς, οι οποίοι περιγράφουν το «Fucking Games» ως ένα «γκέι έργο», οι περισσότεροι Ελληνες το αντιμετωπίζουν ως μια παράσταση για τις ανθρώπινες σχέσεις. Η αλήθεια, σύμφωνα με τον συγγραφέα, βρίσκεται κάπου στη μέση. «Οι γκέι ερωτεύονται και βιώνουν τις όμορφες και τις δύσκολες στιγμές μιας σχέσης όπως όλοι οι άνθρωποι. Οι προσδοκίες, όμως, είναι αρκετά διαφορετικές σε μια ομοφυλοφιλική σχέση, ειδικά όσον αφορά την απιστία», διευκρινίζει, θέτοντας δύσκολα ερωτήματα σχετικά με την έννοια της σεξουαλικής απελευθέρωσης. Οσοι επί χρόνια έπεφταν θύματα διακρίσεων ή αναγκάζονταν να κρύβουν τις προτιμήσεις τους, είναι επόμενο να θέλουν να απολαύσουν στο έπακρο τα οφέλη της σημερινής ελευθερίας τους, υποστηρίζει. Ομως «η ελευθερία χωρίς ευθύνες και περιορισμούς έχει συνέπειες. Μπορεί να σε καταστρέψει συναισθηματικά. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ποσοστά κατάχρησης ουσιών είναι αυξημένα στην γκέι κοινότητα».
Μολονότι ορισμένοι έσπευσαν να κατηγορήσουν τον Cleugh ότι καλεί τους γκέι να ζήσουν στρέιτ ζωές ή πως θεωρεί δεδομένες τις ελευθερίες που με πολύ κόπο κέρδισαν οι ομοφυλόφιλοι –του δυτικού, κυρίως, κόσμου–, ο συγγραφέας δεν εκφράζει συντηρητικές απόψεις. Αντίθετα, υποστηρίζει ότι χάρηκε τα ανέμελα νεανικά του χρόνια – απλώς, από ένα σημείο και μετά, άρχισε να αναζητεί κάτι πιο ουσιαστικό. «Δεν είναι εύκολο να βρεις την αγάπη στην γκέι σκηνή. Εδώ και λίγα χρόνια είμαι σε μια μόνιμη σχέση, όμως μου πήρε πολύ καιρό να βρω αυτόν τον άνθρωπο. Πρέπει να είσαι συναισθηματικά και ψυχικά δυνατός για να αντέξεις».
Η απάντησή του στους ομοφυλόφιλους άντρες παλαιότερων γενιών, που τον αντιμετωπίζουν ως μιας μορφής «προδότη», είναι ότι το «Fucking Games» γράφτηκε τον 21ο αιώνα και εκφράζει μια νέα πραγματικότητα. «Είμαι της άποψης ότι πλέον προστατευόμαστε αρκετά από τον νόμο και έχουμε μεγαλώσει αρκετά, ώστε να αρχίσουμε να θέτουμε ερωτήματα στους εαυτούς μας. Είναι όλα ρόδινα; Αν όχι, ας τα αναθεωρήσουμε», τονίζει ο συγγραφέας, που αυτή τη στιγμή ετοιμάζει το πρώτο του έργο με γκέι θεματολογία μετά το «Fucking Games», έχοντας στο μεταξύ ασχοληθεί με διαφορετικά ζητήματα.
Σάρα Ουότερς
Η Σάρα Ουότερς παντρεύτηκε την επί 9 χρόνια σύντροφό της. Στα 45 της χρόνια με μόνο πέντε βιβλία στο ενεργητικό της και έχοντας φτάσει δύο φορές σε απόσταση αναπνοής από το Booker -«Η Κλέφτρα» (2002) και «Ξαγρυπνώντας» (2006)- ξεκαθάρισε από την πρώτη στιγμή ότι είναι λεσβία. Το εντυπωσιακό ντεμπούτο της, «Χείλη σαν βελούδο» (1998), ήταν ένα ιστορικό μυθιστόρημα τοποθετημένο στο 1890 με ηρωίδες δύο λεσβίες, που κάνουν καριέρα στο θέατρο παρουσιάζοντας ανδρικά νούμερα. Τολμηρό, πλούσιο -σαν να είχε βγει από την πένα ενός Ντίκενς- ζωγράφιζε ένα άγνωστο βικτοριανό Λονδίνο γεμάτο έκφυλες αριστοκράτισσες και σοβαρές εργάτριες, που ερωτεύονται η μία την άλλη. Το BBC το έκανε μίνι σειρά, όπως και την «Κλέφτρα» - θα προβληθούν και οι δύο στο Outview.
Κι ενώ η στρατευμένη Ουότερς ωρίμαζε συγγραφικά και αποχαιρετούσε με το αριστουργηματικό «Ξαγρυπνώντας» την αγαπημένη της βικτοριανή περίοδο, αλλά όχι και τις ερωτευμένες γυναίκες της, έδωσε, ξαφνικά, μια και τα ανέτρεψε όλα. Το τελευταίο της μυθιστόρημα, ο «Ανήλικος επισκέπτης» (2009), είναι μια συναρπαστική ιστορία με φαντάσματα στην αγγλική επαρχία! Και ούτε μια λεσβία.
Τι είναι σημαντικότερο για σας; Το ότι είστε συγγραφέας ή λεσβία;
«Χα! Δεν είμαι σίγουρη ότι μπορώ να διαλέξω, είναι τα δύο θεμελιώδη στοιχεία της προσωπικότητάς μου. Επίσης συνδέονται μεταξύ τους: συνήθως γράφω για λεσβιακά θέματα. Και πάντα ένιωθα πολύ κοντά στις λεσβίες και στους γκέι αναγνώστες μου. Γι' αυτό είμαι τόσο ενθουσιασμένη που έρχομαι στο Outview. Πάντα με υποδέχονται θερμά στα γκέι φεστιβάλ. Για έναν συγγραφέα, που περνά τον περισσότερο καιρό μόνος του, μέσα σε αμφιβολίες, είναι υπέροχο».
Ο τρόπος ζωής των λεσβιών στο βικτοριανό Λονδίνο ήταν έτσι όπως τον περιγράφετε στο «Χείλη σαν βελούδο»;
«Μακάρι να μπορούσα να πω ότι το βικτοριανό Λονδίνο ήταν γεμάτο από τις λεσβιακές λέσχες, τα παμπ και τα δίκτυα που γράφω. Αλίμονο, δεν ήταν. Δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για την ιστορία των λεσβιών -μόνο νύξεις μέσα από ημερολόγια, γράμματα και ιατρικές αναφορές. Για έναν ιστορικό είναι ενοχλητικό. Για μένα, που είμαι μυθιστοριογράφος, είναι απελευθερωτικό. Μου έδωσε την άδεια να χρησιμοποιήσω τη φαντασία μου και έτσι το "Χείλη σαν βελούδο" κατέληξε μια φανταστική λεσβιακή ιστορία -αυτήν που εύχομαι να είχαμε. Τη βάσισα, όμως, όσο πιο γερά μπορούσα σε ιστορικά στοιχεία. Το να μεταμφιέζονται σε άνδρες οι γυναίκες ήταν πολύ της μόδας στο εμπορικό θέατρο της εποχής. Υπήρχαν γυναικεία κλαμπ και δίκτυα γυναικείας φιλίας. Γυναίκες της εργατικής τάξης ζούσαν σαν άνδρες. Γνωρίζουμε ότι οι γκέι στη βικτοριανή Αγγλία είχαν μια πλούσια υπόγεια κουλτούρα. Χρησιμοποίησα ό,τι πληροφορία είχα, για να φανταστώ κάτι παρόμοιο και για τις λεσβίες».
Το «Χείλη σαν βελούδο», συγκρινόμενο με το βαθύ και πολύπλοκο «Ξαγρυπνώντας», έχει μια λεσβιακή πολιτική ορθότητα. Πρόθεσή σας ήταν να γράψετε ένα καλό μυθιστόρημα ή ένα λεσβιακό ιστορικό μυθιστόρημα;
«Ηθελα να γράψω ένα λεσβιακό ιστορικό μυθιστόρημα, που ήλπιζα ότι θα ήταν και καλό. Αλλά ήμουνα πολύ άπειρη συγγραφέας. Εμαθα πολλά από τότε, προσπάθησα να σπρώξω τη μυθοπλασία μου σε πιο περίπλοκες κατευθύνσεις. Ετσι, θα πρέπει να φαίνεται ένα μάλλον ανώριμο βιβλίο συγκρινόμενο με το πιο φιλόδοξο και σύνθετο "Ξαγρυπνώντας". Αλλά, με έναν περίεργο τρόπο, είναι πιο σοφιστικέ από μεταγενέστερα, πιο "καθαρά" ιστορικά μου μυθιστορήματα. Διαβάζεται σαν ένα έργο λεσβιακού ιστορικού ρεαλισμού -σαν να διασώζει "χαμένες" λεσβιακές ιστορίες- αλλά εγώ ήθελα να είναι παιχνιδιάρικο: να κάνει πλάκα με την "ιστορία", να θυμίζει ότι είναι πάντα μια κατασκευή, ένα έργο της φαντασίας. Ισως αυτή η πρόθεσή μου να το έκανε "πολιτικά ορθό". Είναι επιπλέον συνειδητά βικτοριανό, αφού ανταμείβει και τιμωρεί τους καλούς και τους κακούς. Σε πιο πρόσφατα βιβλία μου επέτρεψα στους χαρακτήρες και στις ιστορίες τους να είναι μπερδεμένα και δύσκολα, χωρίς καμία βεβαιότητα για το σωστό και το λάθος. Μου αρέσει αυτή η ανακατωσούρα -μοιάζει με τη ζωή. Αλλά μερικές φορές νοσταλγώ το κέφι και τις νεανικές βεβαιότητες του "Χείλη σαν βελούδο"!».
Είπατε εύκολα «ναι» στο BBC όταν σας πρότεινε να κάνει λεσβιακά βιβλία σας μίνι σειρές;
«Πανεύκολα! Πούλησα, όμως, τα δικαιώματα μόνο όταν βεβαιώθηκα ότι σεναριογράφος και παραγωγοί θα έμεναν πιστοί στις ιστορίες μου. Τρία βιβλία μου έχουν μεταφερθεί στην τηλεόραση και υπάρχουν σχέδια να γίνει ταινία ο "Ανήλικος επισκέπτης". Εμεινα πολύ ικανοποιημένη με τις διασκευές. Ειδικά το "Χείλη σαν βελούδο" γνώρισε τεράστια δημοσιότητα. Χαιρόμουν τόσο πολύ που μια εντελώς λεσβιακή, πολύ σέξι αλλά και ρομαντική ιστορία προβαλλόταν στη μέινστριμ τηλεόραση σε prime time».
Με το «Ξαγρυπνώντας» απομακρυνθήκατε από τη βικτοριανή περίοδο, φτάσατε στο Λονδίνο του μπλιτζ. Θα γράψετε ποτέ μια σύγχρονη λεσβιακή ιστορία;
«Μου άρεσε που στα πρώτα τρία μυθιστορήματά μου εξερευνούσα το 19ο αιώνα, αλλά ένιωσα ότι κινδύνευα να κολλήσω εκεί. Ετσι αποφάσισα συνειδητά με το "Ξαγρυπνώντας" να μετακομίσω στο 1940. Ηθελα να δω τι επιπτώσεις θα είχε στη γραφή μου η αλλαγή ιστορικής περιόδου. Το παρελθόν, βέβαια, ακόμα με συναρπάζει, ειδικά το πώς βίωναν οι γυναίκες τη σεξουαλικότητα και την επιθυμία. Δεν σχεδιάζω, λοιπόν, να μετακομίσω στο παρόν, αν και δεν αποκλείεται. Θα ήθελα να γράψω μια σύγχρονη ιστορία φαντασμάτων. Μια σύγχρονη λεσβιακή ιστορία φαντασμάτων; Πλάκα θα είχε».
Δεν ένιωσαν εγκαταλελειμμένες οι λεσβίες αναγνώστριές σας όταν στον «Ανήλικο επισκέπτη» το ρίξατε στα φαντάσματα και με άνδρα αφηγητή; Γιατί το γράψατε;
«Μεγάλωσα με ιστορίες φαντασμάτων και ταινίες τρόμου. Πολλά από τα παλιά μου μυθιστορήματα είχαν γκόθικ στοιχεία, αλλά με τον "Ανήλικο επισκέπτη" είδα την ευκαιρία να γράψω μια ολοκληρωμένη ιστορία για ένα στοιχειωμένο σπίτι. Αδύνατον να αντισταθώ στον πειρασμό. Και, ναι, μερικές από τις λεσβίες θαυμάστριές μου απογοητεύτηκαν, τις καταλαβαίνω. Δεν έχουμε τόσο πολλούς συγγραφείς που να εκπροσωπούν τη λεσβιακή ζωή για να νιώθουμε ευτυχείς με τη σκέψη ότι τους "χάνουμε". Αλλά, φυσικά, δεν τους γύρισα την πλάτη».
Η Κάρμεν Καλίλ, που εξέδωσε και το πρώτο σας βιβλίο, παραιτήθηκε από την κριτική επιτροπή τού Man Booker International, αντιδρώντας στη βράβευση του Φίλιπ Ροθ. Σας ενόχλησε κι εσάς η «Ταπείνωση», στην οποία ένας άνδρας «σώζει» μια λεσβία; Τι γνώμη έχετε για τα βιβλία του;
«Δεν έχω διαβάσει την "Ταπείνωση". Αλλά όταν άνδρες συγγραφείς δημιουργούν ήρωες που "προσηλυτίζουν" λεσβίες, δεν είναι παρά μια τραγική φαντασίωση. Είμαι βέβαιη ότι ο λεσβιακός θεσμός δεν κινδυνεύει από τον Φίλιπ Ροθ. Την ίδια, όμως, στιγμή πιστεύω ότι είναι μια λογοτεχνική μεγαλοφυΐα. Ποτέ δεν διάβασα βιβλίο του και να μη με συνεπάρει η δύναμη και η μοναδικότητα της γραφής του».
Είναι αλήθεια ότι έρχεστε στην Ελλάδα για μήνα του μέλιτος;
«Ναι, ερχόμαστε για το δεύτερο μισό του μήνα του μέλιτος. Ποτέ δεν φανταζόμουνα ότι θα παντρευτώ, αλλά είμαι με τη φίλη μου εννέα χρόνια και για μια σειρά από βαρετούς οικονομικούς λόγους ο γάμος άρχισε να φαίνεται καλή ιδέα. Μόνο εμείς και δύο μάρτυρες, αλλά με μεγάλη μας έκπληξη νιώσαμε πολύ ρομαντικά. Είμαστε πολύ τυχερές που ζούμε σε μια χώρα που επιτρέπει στους ομοφυλόφιλους να νομιμοποιούν τις σχέσεις τους -βλέπουμε το γάμο μας και σαν ένα είδος εορτασμού αυτού του δικαιώματος».
* Στα ελληνικά: «Χείλη σαν βελούδο», «Ξαγρυπνώντας» και «Ο ανήλικος επισκέπτης» (Καστανιώτης), «Η κλέφτρα» (Αλεξάνδρεια).*
Πηγές: Ελευθεροτυπία, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου