ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ - Εταίρες

Εταίρες - η κοινωνική τους θέση
 

Οι εταίρες πήραν το όνομά τους από το γεγονός δεν πρόσφεραν μονάχα σεξουαλική ικανοποίηση, αλλά γενικότερα συντροφιά στον άντρα, ικανοποιώντας τον πνευματικά και σαρκικά, ενώ ταυτόχρονα κολάκευαν τη ματαιοδοξία του, αφού θα επιδείκνυε μια όμορφη, έξυπνη κι ευχάριστη γυναίκα στους άλλους.

Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι οι Αθηναίοι συχνά χρησιμοποιούσαν λέξεις κατ΄ ευφημισμόν, για να υποδηλώσουν κάτι δυσάρεστο ή άπρεπο, έλεγαν π.χ. τους φόρους συντάξεις, το κρατητήριο οίκημα και τις πόρνες εταίρες.

Κείμενο: ἃ δ' οὖ οἱ νεώτεροι τοὺς Ἀθηναίους λέγουσι τὰς τῶν πραγμάτων δυσχερείας ὀνόμασι χρηστοῖς καὶ φιλανθρώποις ἐπικαλύπτοντας ἀστείως ὑποκορίζεσθαι, [3] τὰς μὲν πόρνας ἑταίρας, τοὺς δὲ φόρους συντάξεις, φυλακὰς δὲ τὰς φρουρὰς τῶν πόλεων, οἴκημα δὲ τὸ δεσμωτήριον καλοῦντας.

Πλούταρχος, Σόλων 15.2

 

Τα μαλλιά φανερώνουν την κοινωνική θέση των εταίρων.  Οι δούλες έχουν κοντά κουρεμένα μαλλιά, ενώ οι εταίρες, επειδή είναι ελεύθερες, έχουν μακριά, όπως προκύπτει και από τις αγγειογραφικές παραστάσεις συμποσιακών σκηνών.

 

Όταν ο Αλέξανδρος έστελνε πίσω στην Ελλάδα τους γέροντες και τους αρρώστους, κάποιος πολεμιστής από τις Αιγές της Μακεδονίας, ο Ευρύλοχος, δήλωσε ασθενής. Η απάτη του όμως αποκαλύφθηκε και στο ερώτημα του Αλέξανδρου γιατί το έκανε, αποκρίθηκε ότι ήταν ερωτευμένος με κάποιαν Τελεσίππα η οποία ακολουθούσε το στράτευμα. Ο Αλέξανδρος ρώτησε για την καταγωγή της και τίνος θυγατέρα ήταν. Όταν έμαθε ότι ήταν εταίρα αλλά ελεύθερη, είπε στον Ευρύλοχο: "Θα σε βοηθήσω να έχεις κοντά σου αυτήν που αγαπάς. Όμως θα πρέπει να πείσουμε τηνΤελεσίππα να σε ακολουθήσει, είτε με επιχειρήματα είτε με δώρα, μια και είναι γεννημένη ελεύθερη".

Κείμενο: ἐπεὶ δέ, τοὺς ἀσθενοῦντας αὐτοῦ καὶ γέροντας εἰς οἶκον ἀποστέλλοντος, Εὐρύλοχος Αἰγαῖος ἐνέγραψεν ἑαυτὸν εἰς τοὺς νοσοῦντας, εἶτα φωραθεὶς ἔχων οὐδὲν κακόν, ὡμολόγησε Τελεσίππας ἐρᾶν καὶ συνεπακολουθεῖν ἐπὶ θάλασσαν ἀπιούσης ἐκείνης, ἠρώτησε τίνων ἀνθρώπων ἐστὶ τὸ γύναιον. ἀκούσας δ’ ὅτι τῶν ἐλευθέρων ἑταιρῶν "ἡμᾶς μὲν" εἶπεν "ὦ Εὐρύλοχε συνερῶντας ἔχεις· ὅρα δ’ ὅπως πείθωμεν ἢ λόγοις ἢ δώροις τὴν Τελεσίππαν, ἐπειδήπερ ἐξ ἐλευθέρων ἐστί".

Πλούταρχος, Αλέξανδρος 41.10

ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ

Παλατινή Ανθολογία ή Ανθολογία Ελληνική ονομάζεται η συλλογή ελληνικών επιγραμμάτων πολλών ποιητών από τον 5ο π.Χ. αιώνα έως το Μεσαίωνα

Ένα επίγραμμα του Ρουφίνου μιλάει για κάποια εταίρα με το όνομα Μέλισσα που μαζί με τα κάλλη της έχασε και τα πλούτη της.

5.27 ΡΟΥΦΙΝΟΥ

Ποῦ σοι κεῖνα͵ Μέλισσα͵ τὰ χρύσεα καὶ περίοπτα

   τῆς πολυθρυλήτου κάλλεα φαντασίης;
ποῦ δ΄ ὀφρύες καὶ γαῦρα φρονήματα καὶ μέγας αὐχὴν
   καὶ σοβαρῶν ταρσῶν χρυσοφόρος σπατάλη;
νῦν πενιχρὴ ψαφαρή τε κόμη͵ παρὰ ποσσὶ τραχεῖα·
   ταῦτα τὰ τῶν σπαταλῶν τέρματα παλλακίδων.

Εἰς Μέλισσαν τὴν ἑταίραν

Πού πήγαν Μέλισσα τα χρυσά και περίβλεπτα κάλλη
    της πολυθρύλητης όψης σου;
Πού τα φρύδια και το περήφανο φρόνημα
    κι ο μεγάλος λαιμός σου,
κι η χρυσοφόρα σπατάλη των στιβαρών σου ταρσών;
Μαδημένα τώρα κι αστόλιστα τα μαλλιά, και στα πόδια
    κουρέλια.
Τέτοιο το τέλος των σπάταλων παλλακίδων.

Μετάφραση Α. Λεντάκη

Σ΄ένα άλλο επίγραμμα απευθύνεται στην εταίρα Προδίκη και τονίζει ότι χάθηκε η ομορφιά της, χάθηκε και ο πόθος των αντρών.

5.21 ΡΟΥΦΙΝΟΥ

Οὐκ ἔλεγον͵ Προδίκη· Γηράσκομεν; οὐ προεφώνουν·
   ῞Ηξουσιν ταχέως αἱ διαλυσίφιλοι;
νῦν ῥυτίδες καὶ θρὶξ πολιὴ καὶ σῶμα ῥακῶδες͵
   καὶ στόμα τὰς προτέρας οὐκέτ΄ ἔχον χάριτας.
μήτις σοι͵ μετέωρε͵ προσέρχεται ἢ κολακεύων
   λίσσεται; ὡς δὲ τάφον νῦν σε παρερχόμεθα.

Εἰς Προδίκην ἑταίραν

Δεν έλεγα, Προδίκη, πως γερνάμε;
Δε φώναζα από πριν «γρήγορα θα 'ρθουν
εκείνα που αφανίζουν την αγάπη;»
Ρυτίδες τώρα και κορμί κουρέλι, κόμη
λευκή, στόμα χωρίς τις πρωτινές του χάρες.
Ποιός έρχεται, ακατάδεκτη γυναίκα,
σε σένα πια με κολακείες ή ποιός
σε ικετεύει; Τώρα απ' το πλάι σου περνούμε,
όπως όταν περνούμε πλάι σε τάφο.

Μετάφραση Τάσσου Ρούσσου

Όσο οι εταίρες ήταν νέες και όμορφες, η τιμή τους ήταν υψηλή. Στα γηρατειά τους όμως δεν τις πλησιάζει κανείς.

5.28 ΡΟΥΦΙΝΟΥ

Νῦν μοι Χαῖρε λέγεις͵ ὅτε σου τὸ πρόσωπον ἀπῆλθεν
   κεῖνο τὸ τῆς λύγδου͵ βάσκανε͵ λειότερον·
νῦν μοι προσπαίζεις͵ ὅτε τὰς τρίχας ἠφάνικάς σου
   τὰς ἐπὶ τοῖς σοβαροῖς αὐχέσι πλαζομένας.
μηκέτι μοι͵ μετέωρε͵ προσέρχεο μηδὲ συνάντα·
   ἀντὶ ῥόδου γὰρ ἐγὼ τὴν βάτον οὐ δέχομαι.

Εἰς μειράκιον ἢ Εἰς πόρνην γηράσασαν

Τώρα, ομορφόπαιδο, μου λες «αντίο»,
καθώς τ' ολόλευκό σου πρόσωπο,
πιο στιλπνό κι απ' το μάρμαρο, σε αφήνει·
τώρα με περγελάς, καθώς εκούρεψες
τα παιδικά μαλλιά σου που ακουμπούσαν
στο λαμπρό τράχηλό σου. Καυχησιάρη,
μην έρθεις πια κοντά μου, μήτε
να μ' ανταμώσεις. Τι εγώ δεν ανταλλάζω
τα βάτα με τα τριαντάφυλλα.

Μετάφραση Τ. Ρούσσου

ΡΟΥΦΙΝΟΣ : Τίποτα δεν είναι γνωστό για τον επικούρειο και αισθησιακό Ρουφίνο, 38 μικρά ελεγεία του οποίου συναντάμε στο πέμπτο βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας (Ερωτικά Επιγράμματα). Υφολογικά στοιχεία τον κατατάσσουν στον 2ο ή 3ο μΧ αιώνα ενώ η καταγωγή του μοιάζει να είναι απ' την Έφεσο ή τη Σάμο.