ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - Σάμπατο

Ο Ερνέστο Σάμπατο, μετά τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, υπήρξε ο μεγαλύτερος Αργεντινός συγγραφέας. Είναι πλέον νεκρός -σε περίπου δύο μήνες θα έκλεινε έναν αιώνα ζωής- αλλά θα παραμείνει πάντα ζωντανός στην παγκόσμια ιστορία της λογοτεχνίας. 

 Γεννήθηκε στις 24 Ιουνίου 1911 από Ιταλό πατέρα και Ιταλοαλβανίδα μητέρα. Σπούδασε φυσική και φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο Λα Πλάτα και εκτός από το γράψιμο ασχολήθηκε και με τη ζωγραφική. Το 1984 τιμήθηκε με το βραβείο Θερβάντες, την υψηλότερη διάκριση για συγγραφικό έργο στην ισπανική γλώσσα.

Διετέλεσε πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τους Εξαφανισθέντες (Conadep) και κατέγραψε τα εγκλήματα της δικτατορίας του 1976-83 στο βιβλίο "Ποτέ ξανά".

Το 1979 τιμήθηκε με τον τίτλο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής στη Γαλλία, όπου το βιβλίο του "Αββαδών ο εξολοθρευτής" είχε ανακηρυχθεί καλύτερο ξενόγλωσσο μυθιστόρημα.

Aπό τα πιο γνωστά έργα του είναι τα "Τούνελ", "Άνθρωποι και γρανάζια", "Μια πολύπλοκη ύπαρξη", "Ο συγγραφέας και η καταστροφή", "Περί ηρώων και τάφων" και "Ετεροδοξία".

Ο θάνατος τον βρήκε στο σπίτι του, το περασμένο Σάββατο, στο Σάντος Λουγκάρες, ένα προάστιο έξω από το Μπουένος Αϊρες. Η νεκρώσιμος ακολουθία εψάλη σε μια λέσχη πνευματικών ανθρώπων της ίδιας πόλης, όπου έπινε τον καφέ του και έπαιζε ντόμινο με τους φίλους του. Το χώμα του Σάντος Λουγκάρες υποδέχθηκε τη σορό αυτού του σημαντικού συγγραφέα και πολίτη. Το τελευταίο δεκαπενθήμερο έπασχε από βρογχίτιδα, όπως ανακοίνωσε η φίλη του Ελβίρα Γκονζάλες Φράγκα. Η «El Pais» ανακοίνωσε την αλγεινή είδηση, χαρακτηρίζοντάς τον ως τον «τελευταίο κλασικό συγγραφέα της Αργεντινής».

Αρκεσαν μόνο τρία μυθιστορήματα («Το τούνελ», «Περί ηρώων και τάφων», «Αβαδδών ο εξολοθρευτής») για να αναγνωριστεί διεθνώς. Ολα τραγωδίες για τον εικοστό αιώνα της Αργεντινής, υπό τη βαριά σκιά της διακυβέρνησης του Χουάν Περόν (1946-'55), με τα εν κρυπτώ βασανιστήρια, και της επτάχρονης δικτατορίας (1976-'83) του στρατηγού Βιντέλα. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ο πρόεδρος της Αργεντινής Ραούλ Αλφονσίν (1983-'89) τού εμπιστεύτηκε τη θέση του προέδρου της Εθνικής Επιτροπής για την Εξαφάνιση Προσώπων, γνωστής με τα αρχικά CONADEP. Σε 30.000 υπολογίζονται οι εξαφανισθέντες από τις ωμότητες του βιντελικού στρατιωτικού καθεστώτος! Υστερα από αυτή την εμπλοκή του, έγραψε το 1984 το καταγγελτικό βιβλίο «Nunca Mas» («Ποτέ ξανά»).

Στις 26 Ιανουαρίου 2006 ο Σάμπατο ένωσε τη φωνή του με τους Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Μάριο Μπενεντέτι και Πάμπλο Μιλανές, ζητώντας την αυτοδιάθεση του Πουέρτο Ρίκο και τάχθηκαν υπέρ της ανεξαρτησίας του νησιού και της μη ένωσής του με τις ΗΠΑ.

Τα τρία μυθιστορήματά του και τα μοναδικά μυθοπλαστικά του έργα «Το τούνελ» (1948), «Περί ηρώων και τάφων» (1961) και «Αβαδδών ο εξολοθρευτής» (1974) συγκροτούν μια άτυπη τριλογία. Οσο προχωράει η ανάγνωση γίνεται συνειδητό ότι πρωταγωνιστής είναι ο ίδιος ο συγγραφέας σε ρόλο σχολιαστή. Η μυθοπλασία του Σάμπατο υπακούει στο «ολικό μυθιστόρημα», το οποίο δυνητικά χωράει τα πάντα: μυθιστορία, φιλοσοφικό στοχασμό -περνάει από τη μεταφυσική, τον υπαρξισμό και τον μαρξισμό-, ιστορικές και πολιτικές αναφορές, ψυχολογικές αναλύσεις, αυτοβιογραφία, χρονικό.

Πώς, όμως, διαμορφώθηκε πολιτικά, ιδεολογικά και αισθητικά ο σημαντικός συγγραφέας, ο οποίος συνήθως έκρυβε το βλέμμα του πίσω από φιμέ μυωπικά γυαλιά και φορούσε ανοιχτά πουκάμισα; Γεννήθηκε στις 24 Ιουνίου 1911 στην πόλη Ρόχας του Μπουένος Αϊρες. Ηταν το προτελευταίο από τα έντεκα παιδιά ενός Ιταλού μετανάστη από την Καλαβρία. Στις φλέβες της μητέρας του κυλούσε κατά το ήμισυ ιταλικό και αλβανικό αίμα. Σπούδασε φυσικομαθηματικά στο Πανεπιστήμιο της Λα Πλάτα, όπου πήρε διδακτορικό στη φυσική. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, ασπάστηκε τον κομμουνισμό και αναδείχθηκε γενικός γραμματέας την Ομοσπονδίας Νέων Κομμουνιστών.

Αμφισβήτηση

Το 1934 αμφισβήτησε το καθεστώς του Στάλιν. Τότε, το Κ.Κ. Αργεντινής αποφάσισε να τον στείλει για δύο χρόνια στη Μόσχα, στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Λένιν, για να τον επαναφέρει στον ορθό δρόμο. «Είτε θα επανερχόσουν στην ορθή γραμμή είτε θα κατέληγες σε κάποιο γκουλάγκ ή σε ψυχιατρική κλινική», θυμόταν ο Ερνέστο Σάμπατο. Τα καλά γαλλικά που μιλούσε, τα έμαθε στο Παρίσι του 1938 ως υπότροφος του Εργαστηρίου Ζολιό -Κουρί. Εκεί δεν θα γνωρίσει μόνο τα επιστημονικά πειράματα, αλλά και το κίνημα του υπερρεαλισμού, μέσω των Αντρέ Μπρετόν, Ρομπέρτο Μάτα και Βιλφρέντο Λαμ. Δεν είχε ακόμη ξεσπάσει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, όταν θα ταξιδέψει στις ΗΠΑ για να συνεχίσει τις σπουδές του στο ΜΙΤ.

Οταν έπεσε η κυβέρνηση του Περόν, ο Ερνέστο Σάμπατο πήρε θέση για την περονική διακυβέρνηση με δύο πολεμικού χαρακτήρα κείμενα: «Το άλλο πρόσωπο του περονισμού» και «Η περίπτωση Σάμπατο. Βασανιστήρια και ελευθερία του Τύπου». Την ίδια χρονιά (1956), έπειτα από πρόταση του Αλμπέρ Καμί στον οίκο «Γκαλιμάρ», εκδόθηκε στα γαλλικά το «Τούνελ». Οι Γάλλοι θα του απονείμουν και το βραβείο Μεντισίς για το μυθιστόρημα «Αβαδδών ο εξολοθρευτής», ενώ θα πάρει από τα χέρια του Φρανσουά Μιτεράν το Βραβείο της Λεγεώνας της Τιμής. Από την τροπαιοθήκη του δεν απουσίαζε το Θερβάντες, το μεγαλύτερο βραβείο στην ισπανική γλώσσα. Δεν πήρε ποτέ το Νόμπελ, αν και το όνομά του έπαιζε σχεδόν κάθε χρονιά στις λίστες των υποψηφίων.

Εζησε παντρεμένος επί εξήντα χρόνια με τη Ματίλντε Κουμίνσκι-Ρίχτερ (πέθανε το 1998), με την οποία απέκτησε δύο γιους, τον πολιτικό Χόρχε Φεντερίκο (πέθανε το 1995) και τον ντοκιμαντερίστα Μάριο.  

ΕΡΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΤΑΝΓΚΟ

Ηταν δηλωμένη η αγάπη του για το τάνγκο, που το όριζε ως «εκείνη τη λυπημένη σκέψη που χορεύεται». «Το τάνγκο είναι παγκόσμιο, λόγω ακριβώς της πειθούς που αναδίνει η απόλυτη εντοπιότητά του», εξηγούσε. Από τους συνθέτες του ξεχώρισε τον Κάρλος Γκαρντέλ και τους δίσκους του «Μαδρεσέλβα εν φλορ» και «Καμινίτο».

Ποτέ δεν αρνήθηκε τις νέες τεχνολογίες, εξ ου και χρησιμοποίησε από την αρχή το Διαδίκτυο για να συζητήσει θέματα του ενδιαφέροντός του, όπως ήταν οι συνθήκες διαβίωσης των παιδιών του Τρίτου Κόσμου. Ηταν ο πρώτος συγγραφέας στην Αργεντινή που κυκλοφόρησε σε μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου το δοκίμιό του «La Resistencia» (2000) στη διεύθυνση www.clarin.com.ar. 

από την Ελευθεροτυπία