Τετάρτη 26 Μαρτίου 2014

"Ο Υπνοβάτης" Μαργαρίτα Καραπάνου

   Μου δημιουργήθηκε η επιθυμία να διαβάσω κάποια έργα της Μαργαρίτας Καραπάνου με την προοπτική να διαφωτίσω και τη σχέση της που δημιουργήθηκε με τη μητέρα της, την επίσης συγγραφέα Μαργαρίτα Λυμπεράκη. Η λογοτεχνία βοηθός της ψυχανάλυσης. Το πρώτο μυθιστόρημα με το οποίο ξεκίνησα είναι "ο υπνοβάτης".


   Ας προσεγγίσουμε πρώτα τα θεμέλια της υπόθεσης: ένα τρίγωνο. Στη μία κορυφή η ζωή, στην άλλη ο θάνατος και στην άλλη ο ύπνος. Η ζωή είναι το αντίθετο του θανάτου. Ο ύπνος είναι ο αδελφός του θανάτου. Η ζωή βρίσκεται άλλοτε σε μια σχέση αντίθεσης κι άλλοτε σε μια σχέση αδελφική με τον ύπνο. Ανάμεσα σ΄ αυτό το τρίγωνο κινείται ο Μανώλης.
   Ο Θεός ήταν κουρασμένος...και απογοητευμένος από τους ανθρώπους...γιατί οι άνθρωποι τον είχαν προδώσει...αποφασίζει να στείλει στη γη ένα νέο αντιπρόσωπό του...αυτή τη φορά όμως δεν είχαμε το κρίνο...όχι...είχαμε τον εμετό...ο Θεός έσκυψε κι έκανε εμετό...πάνω σε ένα ελληνικό νησί...και προέκυψε ο νέος Μεσσίας...ο Μανώλης...
     Σ΄ αυτό το νησί ζουν ντόπιοι, αλλά και ξένοι, καλλιτέχνες που αναζητούν να ολοκληρώσουν τα έργα τους, άνθρωποι που ψάχνουν την ερωτική τους ολοκλήρωση, άνθρωποι που πεθαίνουν, άνθρωποι που πονούν, άνθρωποι που ονειρεύονται, άνθρωποι, άνθρωποι, άνθρωποι...μια σύγχρονη βαβέλ...άνθρωποι που που όλοι μαζί σχηματίζουν έναν άνθρωπο όπου οι γλώσσες, οι σχέσεις, τα φύλα συγχέονται...άνθρωποι που κινούνται χωρίς συνείδηση των πράξεών τους, χωρίς να δημιουργούν τη μοίρα τους, αλλά ακολουθώντας την...σαν υπνοβάτες.
    Σαν υπνοβάτης κινείται και ο Μανώλης. Δίχως συνείδηση του ρόλου που του επιφύλαξε ο Θεός. Και επανατοποθετεί το σκηνικό. Ερωτεύεται, ερωτοτοτροπεί, εργάζεται (τρία ερ...), αλλά και σκοτώνει. Είναι ένας σκηνοθέτης μέσα από το θάνατο....
    Δεν ξέρω αν είναι σωστό να αντλήσω κάποια στοιχεία από το Μανώλη για να φωταγωγήσω τη συγγραφέα και τη σχέση με τη μητέρα-δημιουργό της. Αυθαίρετο! Παρόλα αυτά θα μείνω στην εικόνα του εμετού, ότι η επιλογή του εκλεκτού για τη ζωή δεν είναι επιλογή αγάπης, αλλά μια τυχαία εσωτερική επιλογή, αποτέλεσμα κούρασης και απογοήτευσης. Επίσης ο εκλεκτός στη ζωή δεν έχει συναίσθηση του ρόλου του. Κινείται σαν υπνοβάτης, όπως και όλοι οι άνθρωποι γενικά. Κι αυτό γιατί ο δημιουργός του δεν του υπέδειξε, δεν του αποκάλυψε σημάδια της αποστολής του. Η επικοινωνία του δημιουργού με το δημιούργημά του δεν υφίσταται. Κι ο εκλεκτός κινείται μέσα στα σκοτάδια, ένας άγγελος του σκότους.... 


Τετάρτη 19 Μαρτίου 2014

Άρθουρ Τρες

   Επισκέφθηκα στη Θεσσαλονίκη μια έκθεση φωτογραφίας στο Μουσείο Φωτογραφίας του Άρθουρ Τρες....Αμερικανός....Γεννημένος το 1940... Μέσα από τις εικόνες του φαίνεται η κινηματογραφική επιρροή που έχει δεχτεί στο έργο του....Η ανατρεπτική του ματιά απέναντι στη "φωτογραφία του δρόμου" της εποχής του.... Μια αλληγορία των ομοφυλοφιλικών ονείρων του ίδιου του Τρες... Ένας κόσμος παιδικών ονείρων με την τάση των παιδιών να μην ξεχωρίζουν το πραγματικό από το φανταστικό, αποτυπώνοντας τη στιγμή που το παιδί ξαναβρίσκεται μέσα από την ανάμνηση ανάμεσα στα δύο... Αντιπαραθέσεις...Μη ρεαλιστικές εικόνες....











                                     





"Η φωτογραφία είναι η μέθοδός μου για να ερμηνεύω τον μπερδεμένο κόσμο που βρίσκεται συνεχώς γύρω μου. Είναι η αμυντική μου προσπάθεια να μειώσω το καθημερινό μας χάος, μέσα από μια σειρά κατανοητών εικόνων...Τη χρειάζομαι για να επιβιώσω".
Άρθουρ Τρες
\

Παρασκευή 14 Μαρτίου 2014

Εραστές

Οι εραστές παραπέμπουν σε μία σχέση ερωτική, αλλά και πέρα από τις συμβατικότητες. Οι εραστές αρχικά έχουν τη δική τους συνθηματολογία, το δικό τους κώδικα επικοινωνίας.....

Γκέοργκ Γκρος, Σκηνή του δρόμου στο Βερολίνο, 1930

Η κομψή κυρία με τις ψιλοτάκουνες γόβες και τον γούνινο γιακά σουφρώνει κοκέτικα τη μύτη της σ΄έναν κύριο που της κλείνει το μάτι σε κάποιον πολυσύχναστο δρόμο. Στην ατμόσφαιρα κυριαρχεί το φλερτ και αδαφορούν οι δυο τους για τον ζητιάνο με το τριμμένο κουστούμι.

Οι εραστές κρύβονται... το στοιχείο της παρανομίας;;;

Ουταμάρο Κιταγκάουα, "Εραστές", 1788

Δύο εραστές, με τα πρόσωπά τους κρυμμένα σχεδόν, αγκαλιάζονται μπροστά σε μια ανοιχτή βεράντα που βλέπει στον κήπο. Τα γυμνά τους σώματα διακρίνονται μέσα από τις απαλές πτυχές των μεταξωτών κιμονό...

Οι εραστές μπορεί να νιώθουν ένοχοι γι΄ αυτό που κάνουν...ίσως και  γι΄ αυτό που νιώθουν...

Χαντ, "Η ένοχη συνείδηση", 1853

Η γυναίκα πετάγεται ένοχα από την αγκαλιά του εραστή της. Ο πίνακας είναι ένα ηθικό σχόλιο των βικτοριανών αξιών...

Αυτό όμως που μένει τελικά από τους εραστές είναι το πάθος....

Χότζκιν, "Εραστές", 1984-9

Η έκσταση των εραστών αποδίδεται με τους δραματικούς στροβιλισμούς των έντονων χρωμάτων...


Και φυσικά πως να ξεχάσω την άμαξα που γυροφέρνει μέσα στο Παρίσι με την Έμα Μποβαρύ και τον εραστή της....


.

Τετάρτη 12 Μαρτίου 2014

Γκράφικ Νόβελ

   Οφείλω να ομολογήσω πως η ενέργεια του διαβάσματος κρύβει κάτι το ενεργητικό για μένα... τη συμμετοχή του αναγνώστη στην εξέλιξη της ιστορίας του έργου. Άμεση απόρροια και η κινητοποίηση της φαντασίας. Η αυθαίρετη έστω και υποκειμενική ματιά του αναγνώστη πάντα με γοήτευε... Γι΄αυτό και ήμουν σχετικά απόμακρος από τα γκράφικ νόβελ, τις ...  εικονοϊιστορίες, που τις θεωρούσα ... εύκολες περιπτώσεις ... για αδαείς... Χρειάζεται όμως να την πατήσεις για να αντιληφθείς το μέγεθος της πλάνης.
   
 Για τις ανάγκες μιας τηλεοπτικής παρουσίασης (τοπικής...), για να προτείνω ένα πιο εύπεπτο αναγνωστικό χώρο, διάβασα τρία γκράφικ νόβελ... V for Vendeta, Περσέπολις, Logicomix.


V FOR VENDETA

Στο Λονδίνο στα τέλη του 20ου αιώνα επικρατεί κρίση και τα πάντα είναι ελεγχόμενα από μια κρατικοδίαιτη υπηρεσία (το κράτος;), που ονομάζεται Κεφάλι. Σε αυτή την κατάσταση αναλαμβάνει δράση μια περίεργη φιγούρα ο V, ένας επιζών από κάποια μυστηριώδη πειράματα που έγιναν σε ορισμένους έγκλειστους σε στρατόπεδο...επανεγκατάστασης. Αυτός ο V δεν είναι ένας κλασσικός τύπος υπερήρωα, δεν λύνει όλα τα προβλήματα ως διά μαγείας. Προσπαθεί μέσα από προσωπικές επινοήσεις να αφυπνίσει τις συνειδήσεις των ανθρώπων για να πάρουν τη μοίρα οι ίδιοι στα χέρια τους....


ΠΕΡΣΕΠΟΛΙΣ



Από τη μυθοπλασία του V και το σκοτεινό Λονδίνο μεταφερόμαστε στο Ιράν και στο αυτοβιογραφικό κόμικ της Μαργιάν Σατραπί. Εδώ το ρόλο του κακού (το κεφάλι στο Λονδίνο) τον παίζει η ίδια η πολιτική πραγματικότητα. Το ανελεύθερο καθεστώς που προσπαθούν να επιβάλουν φονταμενταλιστές. Πως αντιμετωπίζει την κατάσταση ένα μικρό κορίτσι; Εδώ δεν υπάρχει ο υπερήρωας που θα σώσει την κατάσταση. Γι΄ αυτό και η μικρή Μαργιάν αναγκάζεται να αποχωρήσει από την πατρίδα της.
Logicomix




Τι πρέπει να συμβεί όταν επικρατεί ο πόλεμος; Ποια είναι η ευθύνη του ανθρώπου;;;.... Ο άνθρωπος οφείλει να χρησιμοποιήσει το βασικό όπλο που διαθέτει... τη Λογική του... όχι όμως αποκομμένη από την κοινωνική πραγματικότητα  ... μια κοινωνική λογική, την ανθρώπινη σκέψη που θα επινοεί νέα δεδομένα με βάση την εποχή... Γι΄ αυτό και παρακολουθούμε σ΄ αυτό το γκράφικ νόβελ την ιστορία της Λογικής με αφηγητή τον Μπέρτραντ Ράσελ. Ενδιαφέρον το ανακάτεμα των αφηγηματικών χρόνων όπως και η σύνδεση της Λογικής με την Ορέστεια...




Τελικά οι εικονοϊστορίες έχουν τη δική τους ... λογοτεχνικότητα. Ένα πρόβλημα που πρέπει να βρεθεί λύση. Και τελικά λύση βρίσκεται, γιατί είναι ανθρώπινο το πρόβλημα, κι όλα τα ανθρώπινα προβλήματα έχουν τη λύση τους. Μια αισιόδοξη ματιά στο τόσο περίπλοκο θέμα της...ζωής. Αλλά και η αισθητική τους ... υψηλή. Το μυθιστόρημα είναι σαν τη σύντροφό σου... Το εικονομυθιστόρημα σαν την ... εταίρα... εικόνα πιο πολύ, αλλά και καλλιέργεια...

Δευτέρα 10 Μαρτίου 2014

"Ο φίλος του μακαρίτη" Αντρέι Κούρκοφ

   


    Ένα μυθιστόρημα σου δημιουργεί μια αυταπάτη, ότι αυτό που διαβάζεις κάποιος το έχει βιώσει...μια αυταπάτη ζωής...Και έτσι γνωρίζεις νέα πρόσωπα και νέες κουλτούρες. Με ένα τέτοιο σκεπτικό καταπιάστηκα με τον συγγραφέα Αντρέι Κούρκοφ από την Ουκρανία, για να μπω στην ατμόσφαιρα της Ουκρανίας, να ... γνωρίσω κάποιους ανθρώπους της, την ...κοινωνία της...
     Ήρωας του μυθιστορήματος είναι ένας άντρας, ο Τόλια, και γενικά οι ματιές που ρίχνει ο συγγραφέας στην εξέλιξη της πλοκής είναι ... αντρικές (πως όχι άλλωστε;). Ο Τόλια λοιπόν διάγει βίον μοναχικόν, καθώς τον εγκατέλειψε η γυναίκα του (για κάποιο άλλο άντρα...ό τι χειρότερο!). Δεν βρίσκει πλέον λόγο ύπαρξης και γι΄ αυτό αναθέτει σε έναν ... επαγγελματία του είδους να φέρει σε πέρας μια ειδική αποστολή: να τον σκοτώσει...Η ειρωνεία όμως που είναι διάχυτη μέσα στο έργο τα φέρνει έτσι ώστε ο εκτελεστής να παρεμηνεύσει το πρόσωπο που πρόκειται να εκτελέσει και να πιστεύει ότι θα σκοτώσει τον εραστή της γυναίκας του Τόλια κι όχι τον ίδιο τον Τόλια. Ο Τόλια όμως γνωρίζει μια γυναίκα την Λένα (πάλι η γυναίκα!) κι αρχίζει να βλέπει πλέον με άλλο μάτι τη ζωή. Η ζωή του αποκτά νέο νόημα, νέο ενδιαφέρον, και γι΄ αυτό δε θέλει να χάσει τη ζωή του. Και προσλαμβάνει έναν άλλο εκτελεστή να εκτελέσει τον προηγούμενο εκτελεστή. Έτσι και γίνεται. Νιώθει όμως ενοχές για τη γυναίκα του εκτελεστή του που την άφησε χήρα με ένα μωρό και προσπαθεί να επανορθώσει με το να αναπληρώσει αυτός το κενό που άφησε ο άντρας της.
     Διάχυτη η ειρωνεία και χωρίς τάση διδακτισμού το μυθιστόρημα μας μεταφέρει στο Κίεβο. Δεν θα μπορούσα να αποφύγω και τη δεύτερη ανάγνωση. Ότι πίσω από τον Τόλια κρύβεται ολόκληρη η κοινωνία της Ουκρανίας που έμεινε ... μόνη από τη Ρωσία τότε το 1991. Έμεινε μόνη με τάσεις αυτοκαταστροφής, χωρίς χρήματα και με πολιτικές εντάσεις. Στην πορεία όμως βρήκε το δρόμο της, γιατί η επιβίωση είναι μια μάχη που έχεις χρέος να την κερδίσεις. Κατόρθωσε και επιβίωσε. Το ερώτημα όμως είναι: αρκεί η επιβίωση; Χρειάζονται και  κοινωνικοί μηχανισμοί επιβίωσης και προόδου για να μπορέσεις να αντέξεις τα πολλαπλά χτυπήματα που έχεις να αντιμετωπίσεις στην παλαίστρα όπου πρυτανεύει ο ψυχρός υπολογισμός του κέρδους.

Τετάρτη 5 Μαρτίου 2014

Ο αισθησιασμός στη ζωγραφική---Γιαβλένσκι-Λέιτον

Από που άραγε προέρχεται ο αισθησιασμός μιας γυναίκας σε ένα ζωγραφικό πίνακα; Μπορεί να προσδιοριστεί αυτό που την κάνει ερωτεύσιμη;



Φον Γιαβλένσκι - "Σοκολάτα" 1910

Μια κομψή γυναίκα, μια επιβλητική, στοχαστική προσωπογραφία. Αυτό που κυριαρχεί είναι τα τολμηρά περιγράμματα και τα έντονα, παράταιρα χρώματα. Αυτά αποπνέουν αισθησιασμό. Κατά τ΄ άλλα το ανέκφραστο πρόσωπο υποβάλλει την ιδέα της σεξουαλικής ψυχρότητας. Η σπουδαιότητα του πίνακα βασίστηκε στα χρώματα για φορτίσει την εικόνα με συναίσθημα. Ο τίτλος "Σοκολάτα" οφείλεται στο νεαρό μοντέλο που είχε ζητήσει ένα φλιτζάνι ζεστή σοκολάτα...



Λέιτον - "Το λουτρό της ψυχής" 1890

Μια αισθησιακή γυναίκα ατενίζει το είδωλό της και ετοιμάζεται για το λουτρό της. Τα χρώματα είναι απαλά, κίτρινα και άσπρα, και οι τόνοι του δέρματος δημιουργούν μια αίσθηση ηρεμίας. Ο αισθησιασμός προκύπτει κυρίως από το επιμηκυμένο κορμί το οποίο τονίζεται από την ιωνική κολόνα πίσω του και το μακρόστενο σχήμα του καμβά.