ΒΙΒΛΙΟ - Βραβεία Γκονκούρ

 Γκονκούρ, Ακαδημία

Λογοτεχνικός οργανισμός, ο οποίος ιδρύθηκε από τον Εντμόντ ντε Γκονκούρ με διαθήκη του που συντάχθηκε από το 1884. Συγκροτήθηκε επίσημα το 1902, και το 1903 αναγνωρίστηκε η δημόσια προσφορά του. Η ακαδημία αυτή αποτελείται από δέκα συγγραφείς, εξουσιοδοτημένουςν΄ απονέμουν κάθε χρόνο, μετά από ένα καθιερωμένο συμπόσιο, λογοτεχνικό βραβείο, που είναι το πιο περιζήτητο στη Γαλλία.

Βραβεία που απονεμήθηκαν:
1990 - Ζαν Ρουό, Les Champs d'honneur
1991 - Πιερ Κομπεσκό, Les Filles du Calvaire
1992 - Πατρίκ Σαμουαζό, Texaco
1993 - Αμίν Μααλούφ, Le Rocher de Tanios
1994 - Ντιντιέ βαν Κοβελέρτ, Un Aller simple
1995 - Αντρέι Μακίνε, Le Testament français
1996 - Πασκάλ Ροζέ, Le Chasseur Zéro
1997 - Πατρίκ Ραμπό, La Bataille
1998 - Πολ Κονστάν, Confidence pour confidence
1999 - Ζαν Εσενόζ, Je m'en vais
2000 - Ζαν-Ζακ Σιλ, Ingrid Caven
2001 - Ζαν-Κριστόφ Ρουφέν, Rouge Brésil
2002 - Πασκάλ Κινιάρ, Les Ombres errantes
2003 - Ζακ-Πιερ Αμέτ, La maîtresse de Brecht
2004 - Λοράν Γκοντέ, Le Soleil des Scorta
2005 – Φρανσουά Βεγιεργκάν, Trois jours chez ma mère
2006 - Τζόναθαν Λίτελ, Les Bienveillantes
2007 - Ζιλ Λερουά, Το τραγούδι της Αλαμπάμας (Alabama song)
2008 - Ατίκ Ραχιμί , Πέτρα της υπομονής
2009 - Μαρί Εντιάγι, Τρεις ισχυρές γυναίκες

2010 - Μισέλ Ουελμπέκ , Ο Χάρτης και το Έδαφος, μτφρ.: Λίνα Σιπητάνου,  εκδόσεις Εστία 

Ο Μισέλ Ουελμπέκ, ποιητής, μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος και κινηματογραφιστής, έγινε γνωστός με το «Επέκταση του πεδίου της πάλης» και τα ιδίως τα «Στοιχειώδη Σωματίδια» τη δεκαετία του 1990. Εκτοτε, αναγνωστικό κοινό και κριτικοί διαιρούνται σε δύο στρατόπεδα: εκείνους που τον κατηγορούν ως επηρμένο προβοκάτορα, ρατσιστή, μισογύνη και πορνογράφο· και όσους σαγηνεύονται από την οξυδερκή ματιά του πάνω στις δυτικές κοινωνίες, τον μηδενισμό και την απόλυτη μοναχικότητα των χαρακτήρων, τα μελλοντολογικά στοιχεία της πρόζας του, την αγάπη του για τα σκυλιά. «Ο χάρτης και η επικράτεια» είναι το πέμπτο του μυθιστόρημα και απέσπασε το βραβείο Γκονκούρ, το 2010. Και εδώ ο Ουελμπέκ διατηρεί την οπτική του σχολιαστή της σύγχρονης πραγματικότητας, προχωρεί ένα βήμα παρακάτω την επεξεργασία της θεματικής που γνωρίσαμε στα προηγούμενα μυθιστορήματά του και κρατά πολύ χαμηλότερους τόνους.

Κεντρικό πρόσωπο είναι ο μονήρης καλλιτέχνης Ζεντ Μαρτέν. Παρακολουθούμε τις σημαντικές στιγμές της βιογραφίας, την επαγγελματική του πορεία, τη σχέση του με τις γυναίκες, με τον πατέρα του και το κύκλωμα της τέχνης. Μια από αυτές τις στιγμές είναι η στροφή του από τη φωτογραφία στη ζωγραφική, οπότε και ολοκληρώνει μια σειρά έργων, στην οποία καταγράφει διάφορα σύγχρονα επαγγέλματα. Για τον κατάλογο της έκθεσης ζητά από τον συγγραφέα Μισέλ Ουελμπέκ να γράψει ένα κείμενο και έτσι ξεκινά μια σχέση, η οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε φιλία, εάν δεν τη διέκοπτε η άγρια δολοφονία του συγγραφέα. Στο τρίτο μέρος, η αφήγηση αποκτά χαρακτήρα αστυνομικού μυθιστορήματος και εστιάζει στον αστυνόμο Ζασελέν - ένα έντιμο και μεθοδικό στέλεχος της Δίωξης Εγκλήματος, που πολύ θυμίζει τον Μπέκα του Μαρή με τη στοργική αντιμετώπιση των υφιστάμενων του, αλλά και την όαση που του προσφέρει η μακρόχρονη, μονογαμική σχέση του με την οικονομολόγο και καλή μαγείρισσα Ελέν.

Ο επίλογος του βιβλίου εκτυλίσσεται στο μέλλον: η Ευρώπη δεν έχει πια καθόλου βιομηχανική παραγωγή: η Γαλλία επιβιώνει, έχοντας μετατραπεί σε ιδανικό προορισμό του αγροτουρισμού, στο γερμανικό Ruhrgebiet η βλάστηση έχει πνίξει όσες βιομηχανικές εγκαταστάσεις δεν μετατράπηκαν σε εκθεσιακούς ή συναυλιακούς χώρους. Ο Ζεντ περνάει τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του σε πλήρη απομόνωση, δημιουργώντας βίντεο που «συμβολίζουν την εξάλειψη του ανθρώπινου είδους» και τον «θρίαμβο της βλάστησης».

Μέσα από τη ζωή και την καλλιτεχνική δουλειά του Ζεντ, τη σχέση του με τον αρχιτέκτονα πατέρα του και τις συζητήσεις του με τον Ουελμπέκ, ο σύγχρονος δυτικός κόσμος παρουσιάζεται υπό το πρίσμα του τεχνητού, του κατασκευασμένου, του μαζικού και προτυποποιημένου, το άτομο ορίζεται ως τηλεθεατής, καταναλωτής, πελάτης, τουρίστας, χρήστης του Ιντερνετ. Μόνο στο έργο τέχνης αποδίδεται η ιδιότητα του φορέα αλήθειας και μένει ανεπηρέαστο από το γεγονός ότι αποτελεί διαπραγματεύσιμη αξία στην αγορά.

Ο αναγνώστης του Ουελμπέκ δεν θα βρει σε αυτό το μυθιστόρημα ούτε μία σκηνή σεξ. Οι γυναικείοι χαρακτήρες, βέβαια, προβάλλονται και εδώ μέσα από το φαντασιακό του δυτικού αρσενικού: ο Ζεντ θα αγαπήσει δύο γυναίκες στη ζωή του, τη Ζενεβιέβ από τη Μαδαγασκάρη, που εκδίδεται για να διατηρεί ένα καλό επίπεδο ζωής και θα του «μάθει τα πάντα», και τη Ρωσίδα Ολγα, που ανταποκρίνεται πλήρως στο πρότυπο της σλαβικής ομορφιάς, όπως το προέβαλλαν «τα πρακτορεία μόντελινγκ και τα περιοδικά μετά την πτώση της ΕΣΣΔ».

Αντίθετα, ο θάνατος, ως γήρας και φθορά, αλλά και ως πραγματικότητα του πτώματος, παρουσιάζεται από όλες τις δυνατές πλευρές: αυτοκτονία, καρκίνος, στυγερή δολοφονία, ευθανασία, ταφή, καύση, νεκρικά έθιμα της Μαδαγασκάρης, τεχνικές διαλογισμού πάνω στο άψυχο σώμα. Ο συγγραφέας Ουελμπέκ παίρνει θέση, με δηκτικότητα και σαρκασμό. Ο Ουελμπέκ -δευτερεύων χαρακτήρας της ιστορίας- και ο σκύλος του διαμελίζονται και οι ανάκατες σάρκες τους σχηματίζουν μοτίβα που θυμίζουν Τζάκσον Πόλοκ. Ο Ζεντ επιλέγει τις ανακουφιστικές θεραπείες και δημιουργεί έργα τέχνης μέχρι και την τελευταία μέρα της ζωής του.

Για την ελληνική απόδοση του «Ο χάρτης και η επικράτεια», η σημαντικότερη δυσκολία άπτεται περισσότερο της επιμέλειας παρά της μετάφρασης, Το κείμενο «ξεχειλίζει» τοπωνύμια, εμπορικά σήματα, αγγλικούς όρους, και δεν είναι πάντοτε αυτονόητη η επιλογή της μεταγραφής. Για παράδειγμα, η εμμονή στη χρήση των αναρίθμητων γαλλικών προϊόντων με «ονομασία προέλευσης» δημιουργεί στο πρωτότυπο μια αίσθηση υπερβολής και ειρωνείας, που χάνεται με την πιο άκομψη απόδοσή τους στα ελληνικά.

Λίνα Σιπητάνου