BΙΒΛΙΟ - Το άλικο και το λευκό

Tίτλος: ΤΟ ΑΛΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΛΕΥΚΟ - Συγγραφέας: MICHEL FABER

Με φόντο μια μαγική περιγραφή του Λονδίνου του 19ου αιώνα ο Φέιμπερ ξεγυμνώνει όλη τη γκάμα των ανθρώπινων παθών και ονείρων σ΄ ένα μυθιστόρημα που παρακαλάς να μην τελειώσει ποτέ. Αυτά σχολιάζει ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης. Πραγματικά στον πυρήνα της πανοραμικής, πολυεπίπεδης αφήγησης βρίσκεται ο συγκλονιστικός αγώνας μιας νεαρής γυναίκας ν΄ αποσπάσει το κορμί και την ψυχή της από το βόρβορο. Η ιστορική περίοδος της βικτοριανής Αγγλίας προβάλλει ανάγλυφη και ολοζώντανη, οι χαρακτηριστικοί τύποι του Λονδίνου, οι ήρωες μα και οι δευτερεύοντες χαρακτήρες αναδεικνύονται με διορατικότητα και η προσωπικότητα της νεαρής Σούγκαρ ντύνεται μια άχρονη, οικουμενική γοητεία.  Σκηνές ζωντανές, ολοκληρωμένες και μια Ασπασία του Λονδίνου, ένα αρχέτυπο της πόρνης - εταίρας μέσα στο χρόνο.

Μεταφέρω
...Το μυθιστόρημα Το Άλικο και το Λευκό του Μ. Φέιμπερ, γεννημένου στην Ολλανδία και μεγαλωμένου στην Αυστραλία, αναπαριστά περίτεχνα τον βικτωριανό κόσμο. Είναι καλοσχεδιασμένο σαν τα μυθιστορήματα της Τζορτζ Έλιοτ, ανταγωνίζεται την αφηγηματική δεινότητα του Ντίκενς, παραπέμπει στη σκοτεινιά και την κοινωνική αθλιότητα του Τόμας Χάρντι.
Όμως ο Φέιμπερ συνεχίζει τις ιστορίες τους λίγο παραπέρα από τους κανόνες της βικτωριανής ηθικής. Το άλικο και το λευκό περιλαμβάνει επεισόδια που ο Ντίκενς και ο Ζολά μόνον στις ανομολόγητες φαντασιώσεις τους θα μπορούσαν να καταγράψουν. (Μία πόρνη ισχυρίζεται για τον ήδη πεθαμένο μυθιστοριογράφο: έχω πάρει τα μεγαλύτερα ονόματα. Έχω πάρει τον Τσάρλς Ντίκενς).
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, με τίτλο "Οι δρόμοι", η φωνή του ανώνυμου αφηγητή μας καλεί: "Πρόσεχε πού πατάς. Έχε τα μάτια σου δεκατέσσερα"  Η πόλη αυτή όπου σ? έφερα είν΄απέραντη και δαιδαλώδης. Είσαι ολότελα ξένος, ένας ταξιδιώτης από κάπου πολύ μακριά στο χώρο και το χρόνο.
Αρχίζει το μαγικό ταξίδι στο Λονδίνο του 1870. Με τα υγρά και βρεγμένα πεζοδρόμια, τη μπόχα και τη βρώμα, τη φτώχεια και την αθλιότητα του λαού αλλά και τις φανταχτερές εκδηλώσεις της αριστοκρατίας.
Πρώτη στάση στην οδό Γκρικ (Greek street στο σημερινό Σόχο). Εδώ θα συναντήσουμε για πρώτη φορά την δεκαενιάχρονη πόρνη, με το χαϊδευτικό όνομα Σούγκαρ, περιζήτητη στους κύκλους των πορνείων. Τι κάνει, όμως, την Σούγκαρ τόσο διαφορετική από τις άλλες; Είναι κάτισχνη σαν αγορίστικη φιγούρα, το στήθος της πλάκα, τα χέρια της αδύνατα.
Είναι το μυαλό της που την κάνει να ξεχωρίζει. Η ικανότητά της να συζητάει με τους άντρες, να επεμβαίνει στη ζωή τους, να τους συμβουλεύει. Εκδίδεται από τα δεκατρία της χρόνια, γι αυτό φρόντισε η καλή της μητέρα, όμως τα ραντεβού της είναι πάντοτε επιλεκτικά. Για τα άλλα κορίτσια η Σούγκαρ παραμένει ιδιόρρυθμη: Όχι μόνον διαβάζει μυθιστορήματα, αλλά γράφει κι ένα δικό της. Στο κρεβάτι εκπλήσσει τους πελάτες με την ευρηματικότητα και τη φλογερότητα των ερωτικών της επιδόσεων.
Όταν ο Γουίλιαμ Ράκχαμ, κληρονόμος της ομώνυμης εταιρείας αρωμάτων, θα θελήσει να επιβεβαιώσει τις φήμες για την ύπαρξη μιας τόσο ταλαντούχας πόρνης, θα παγιδευτεί στην αγκαλιά της. Ο Γουίλιαμ, είναι, άνθρωπος χωρίς στόχους. Εφευρίσκει θεωρίες για να μη δουλεύει στην επιχείρηση του πατέρα του. Είναι παντρεμένος με την Άγκνες, μια γυναίκα που οδηγείται ραγδαία στην παράνοια και έχουν αποκτήσει ένα κοριτσάκι, την Σόφι, που το βλέπει μόνον η γκουβερνάντα του.
Ο Γουίλιαμ θα απομακρύνει την Σούγκαρ από το πορνείο και θα την σπιτώσει. Η νεαρή κοπέλα θα συνεχίσει να γράφει ανεμπόδιστα την αιματηρή της ιστορία, όπου μια γυναίκα μαχαιρώνει εκδικητικά τους εραστές της- δεκαοκτώ χρόνια πριν εμφανιστεί ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης.
Το νοικοκύρεμα της Σούγκαρ θα αναστατώσει τη ζωή και το χαρακτήρα της. Η μοναξιά της μετρέσας είναι ανυπόφορη. Παρακολουθεί το σπίτι του Γουίλιαμ, γίνεται φύλακας άγγελος της Άγκνες, προστατεύοντάς την από πολλές κακοτοπιές. Η Άγκνες έχει διαρκώς παραισθήσεις και συνομιλεί με τις αδελφές της Μονής της Υγείας, μιας φανταστικής μονής που καταλαγιάζει την άρρωστη ψυχή της. Γράφει κι αυτή ημερολόγια και τα θάβει στον κήπο, διαβάζει επίσης: προτιμάει την Τζέιν Έιρ (η Μις Ρότσεστερ, η ηρωίδα της Σαρλότ Μπροντέ, θυμίζει πολύ την Άγκνες).
Στην ιστορία υπεισέρχονται ο θρήσκος αδελφός του Γουίλιαμ, ο Χένρι, και η καλή του, η Έμελιν Φόξ, μια κυρία της καλής κοινωνίας, που δραστηριοποιείται στην Ένωση Σωτηρίας για την επαναφορά στο σωστό δρόμο των παραστρατημένων γυναικών. Η διανοητική και σωματική υγεία των δύο αυτών ανθρώπων είναι αντιστρόφως ανάλογη της ενδυναμωμένης πίστης τους. Δυστυχώς, η αγάπη, η μόνη δύναμη που θα τους έσωζε από τις συντηρητικές και θρησκόληπτες εμμονές τους, δεν ευδοκιμεί στη σχέση τους.
Αργότερα η Σούγκαρ, και με τον κίνδυνο να αναγνωριστεί αναπάντεχα από κάποιους, θα «προσληφθεί» στο σπίτι του Γουίλιαμ ως γκουβερνάντα της μικρούλας Σόφι. Η νέα, κοινωνικά αναβαθμισμένη, θέση θα τής αφαιμάξει τον ερωτισμό και θα αποτελειώσει το πάθος του Γουίλιαμ. Μετά τον αυτοκτονικό θάνατο της Άγκνες, η Σούγκαρ, θα πάρει ευρύτερες πρωτοβουλίες στο σπίτι, αλλά θα επιφορτισθεί με τα μειονεκτήματα της γυναίκας που στέκεται δίπλα στον άντρα χωρίς να τον εξουσιάζει πια ερωτικά. Πολύ σύντομα θα εμφανίσει και αυτή υστερικά συμπτώματα και θα αφοσιωθεί συναισθηματικά στην Σόφι.

Ο Φέιμπερ ξεσκεπάζει τον καταπιεσμένο ερωτισμό της περιόδου, με μια σύγχρονη σεξουαλική ματιά, με μια ακατάπαυστη σπερματογόνο γραφή. Οι τολμηρές σκηνές δεν έχουν σκοπό να σκανδαλίσουν. Ο ζωώδης ερωτισμός, η σαδομαζοχιστική συμπεριφορά, οι εκκρίσεις και οι απεκκρίσεις των ζωτικών οργάνων του σώματος, συνδυάζονται με την φυσιολογία και τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού και αποτελούν προέκταση της γενικότερης συμπεριφοράς των ηρώων. Η βία, η τρέλα, η παράνοια, η θρησκευτική αγωνία και έκσταση συνυπάρχουν σε μια ιστορία όπου πρωταγωνιστούν μόλις τέσσερις βασικοί χαρακτήρες.
Ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται από ποίημα του Τένυσσον και παραπέμπει συμβολικά στο αίμα, στην αθωότητα, στη σπίλωση, στην αγνότητα
Η συνέπεια της αφήγησης, η πιστότητα της περιγραφής χώρων και αντικειμένων, η μεταμοντέρνα διαπραγμάτευση της ιστορίας, οι λογοτεχνικές διαπλοκές και οι αναπάντεχες παρεκβάσεις δημιουργούν ένα μυθιστορηματικό υπερθέαμα που θαρρείς ότι παίζεται σε ένα παλιό θέατρο στο Σόχο.
Κανείς δεν φανταζόταν ότι ύστερα από δύο μικρά βιβλία ο Φέιμπερ θα εμφανιζόταν τόσο επικός, τόσο ανταγωνιστικός, τόσο μυθιστορηματικός. Οι δημοσιευμένες κριτικές αλλά και οι χιλιάδες αναγνώστες έφεραν το μυθιστόρημα σε υψηλές θέσεις αναγνωσιμότητας και αποδοχής.
Η μετάφραση, από τα αγγλικά, της Χριστιάννας Σακελλαροπούλου δεν στέρησε καμία από τις χάρες του στους Έλληνες αναγνώστες.

Δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ, βιβλία, Κυριακή 9 Ιανουαρίου 2005