Πως είναι δυνατό η παράδοση να επηρεάσει τη γλώσσα ενός λαού; Η γλώσσα δεν παύει να είναι ένας ζωντανός οργανισμός, επομένως δέχεται επιδράσεις από τις κοινωνικές ιδιαιτερότητες και το κοινωνικό στάτους γενικότερα. Στην Ελλάδα το βιώσαμε με την γλωσσική αντιπαράθεση ανάμεσα στη δημοτική και καθαρεύουσα, που σαφώς έκρυβε και τις κοινωνικοπολιτικές διαφοροποιήσεις των ανθρώπων. Ας παρακολουθήσουμε ένα άρθρο για μια παρόμοια κατάσταση σήμερα στις αραβικές χώρες.
Η ιδιαιτερότητα της αραβικής λογοτεχνίας
Πολύς ο λόγος για τις αραβικές εξεγέρσεις, και δικαίως. Μέσα από τις εξεγέρσεις αυτές, δεν αλλάζει μόνο ο αραβικός κόσμος, αλλά με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ολόκληρος ο πλανήτης. Μια αλλαγή που ακόμα δεν ξέρουμε τι πρόσωπο θα πάρει στις χώρες αυτές, αλλά σίγουρα θα μεταβάλει εκ βάθρων όχι μόνο τις πολιτικοκοινωνικές και οικονομικές δομές, αλλά και την ίδια την κουλτούρα, τις στάσεις, τις νοοτροπίες, την τέχνη. Ελπίζοντας ότι θα διαψευσθούν όσοι εκφράζουν φόβους για μια επικείμενη ισλαμιστική στροφή τους και ποντάροντας στον εκδημοκρατισμό και την πολιτισμική τους αναγέννηση, ας αναφέρουμε κάτι μικρό αλλά μάλλον όχι ασήμαντο από τον κόσμο της λογοτεχνίας.
Σε μια στρογγυλή τράπεζα για τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Εγγύς Ανατολής διαμέσου της μετάφρασης, στο πλαίσιο της τρίτης συνάντησης Ελληνόφωνων μεταφρασεολόγων που διοργανώνει ανά διετία ο τομέας Μετάφρασης του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ και τείνει να γίνει θεσμός, η Πέρσα Κουμούτση, μια από τις λίγες, πολύ καλές μεταφράστριες που έχουμε από τα αραβικά, εξηγούσε πώς ορίζεται το εθνικό στις αραβικές λογοτεχνίες, εφόσον όλες χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα, την κλασική αραβική.
Ελεγε λοιπόν ότι η εθνική ιδιαιτερότητα περνά στους διαλόγους, ενώ η αφήγηση παραμένει στα κλασικά αραβικά - και είναι χαρακτηριστικό ότι οι Αραβες θεωρούν τα καθομιλούμενα αραβικά «διαλέκτους», που συνήθως δεν γράφονται. Διτυπία λοιπόν αντίστοιχη με της ελληνικής στο παρελθόν κι αντανακλαστικά ο νους πηγαίνει στα πρώτα βήματα της νεοελληνικής πεζογραφίας, όταν το είδος επέβαλε την καθαρεύουσα και η δημοτική παρεμβαλλόταν λάθρα σχεδόν στους διαλόγους, του Βιζυηνού ή του Παπαδιαμάντη για παράδειγμα - τεκμήριο αυθεντικότητας και εντοπιότητας, προανάκρουσμα της επικράτησης στο μέλλον της λαϊκής γλώσσας στη λογοτεχνία εν γένει.
Υπαρκτή βέβαια η αναλογία, αλλά εξίσου υπαρκτή και μεγαλύτερη η διαφορά. Στην προκειμένη περίπτωση μιλάμε για μια γλώσσα με εκατομμύρια ομιλητές και για μια λογοτεχνία γραμμένη σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της αραβικής επικράτειας στη μία αυτή γλώσσα, έστω και με τοπικά/εθνικά/διαλεκτικά στοιχεία στους διαλόγους. Τι μπορεί λοιπόν να σημαίνει σε μια τέτοια κλίμακα αυτό που μας ανήγγειλε η Πέρσα Κουμούτση, ότι στην Αίγυπτο εκδόθηκε, εν μέσω μεγάλων αντιδράσεων, το πρώτο μυθιστόρημα γραμμένο εξ ολοκλήρου στη δημοτική;
Οσο κι αν οι εξελίξεις αυτές μάς φαίνονται οικείες, δεν μπορεί παρά να έχουν εντελώς διαφορετικές ερμηνείες στο πλαίσιο των αραβικών χώρων με τις εθνικές τους ιδιαιτερότητες. Από την άλλη, αυτή η νέα, λαϊκή λογοτεχνία, στον βαθμό που θα υπερνικήσει τα εμπόδια της μακραίωνης παράδοσης, που κάθε άλλο παρά μικρά θα είναι, δεν μπορεί παρά να σχετίζεται με τις βαθιές αλλαγές που συντελούνται σίγουρα εδώ και καιρό στις αραβικές χώρες και πρόσφατα έλαβαν τη μορφή της εξέγερσης. Οπως και να έχει, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο αραβικός κόσμος είναι ένας κόσμος με πλούσια Ιστορία και παράδοση και η δυναμική του σε όλα τα επίπεδα, της λογοτεχνίας συμπεριλαμβανομένης, μπορεί σύντομα να μας εκπλήξει.
Της Τιτικας Δημητρουλια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου