ΒΙΒΛΙΟ - Η ήσυχη συνείδηση

Λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία: Μάρκες, Μπόρχες, Σάμπατο, Λιόσα, Κορτάσαρ, Φουέντες ... «Η λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής δεν εξαντλείται στον μαγικό ρεαλισμό», έλεγε προ εβδομάδων σε συνομιλία του με το «Βήμα» ο μεξικανός πεζογράφος Χόρχε Βόλπι. Αυτή η ποικιλομορφία της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας αποτυπώνεται στο πρόσφατο τεύχος (25) του περιοδικού (δε)κατα.. Η λογοτεχνία των χωρών της Λατινικής Αμερικής σίγουρα δεν εξαντλείται στους μυθιστοριογράφους Χούλιο Κορτάσαρ, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Κάρλος Φουέντες και Μάριο Βάργκας Λιόσα της περίφημης «γενιάς της έκρηξης» ούτε και στους διάσημους Πάμπλο Νερούδα, Χόρχε Λουίς Μπόρχες και Ερνέστο Σάμπατο. Η ανθολόγηση των (δε)κάτων, σε επιμέλεια των ποιητών και μεταφραστών ισπανόφωνης λογοτεχνίας Γιώργου Ρούβαλη και Ρήγα Καππάτου, σκοπό της είχε, όπως είπε στο «Βήμα» ο Γιώργος Ρούβαλης, να «παρουσιάσει σημαντικούς λατινοαμερικάνους λογοτέχνες που δεν είναι πολύ γνωστοί το ελληνικό κοινό, αποτυπώνοντας την εικόνα της ποιητικής και πεζογραφικής παραγωγής σε όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής». ΚAΡΛΟΣ ΦΟΥΕΝΤΕΣ  Η ήσυχη συνείδηση  μετ.: Αμαλία Ρούβαλη εκδ.Τυπωθήτω   Μεξικανός και πολίτης του κόσμου, επιφανής εκπρόσωπος της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας μεταπολεμικά και ταξινομημένος -μάλλον σχηματικά- στον μαγικό ρεαλισμό, ο 83χρονος σήμερα πολυγραφότατος και πάντα ανατρεπτικός Κάρλος Φουέντες (ας θυμηθούμε το μαχητικό του κείμενο κατά του προέδρου Μπους το 2004) χαρακτηρίζει τον εαυτό του γεννημένο συγγραφέα, καθώς το γράψιμο γι’ αυτόν είναι ανάγκη και απόλαυση, σαν το φαγητό, τον έρωτα, τη ζωή την ίδια. Από τα είκοσί του δημοσιεύει κείμενα όλων των ειδών, ορίζοντας τη λογοτεχνία ως φαντασία και γλώσσα, σταθερός στην αριστερή γραμμή που χάραξε στα νιάτα του, όταν έτρεχε στην Κούβα για να υπερασπιστεί την επανάσταση και τον φίλο του Φιντέλ Κάστρο. Την ίδια εκείνη εποχή είχε αρχίσει να δημοσιεύει τη σπουδαία τριλογία του της επανάστασης, ξεκινώντας ανάποδα, από τον τρίτο τόμο προς τον πρώτο, όπως μας λέει και στην εισαγωγή της «Ησυχης συνείδησης» η Αμαλία Ρούβαλη. Στα ελληνικά, θα τη διαβάσουμε λοιπόν από την αρχή προς το τέλος, αφού πάνε πάνω από δέκα χρόνια που εκδόθηκε ο «Θάνατος του Αρτέμιο Κρους» (εκδ. Αγρα), κρατάμε τώρα στα χέρια μας την ενδιάμεση «Ησυχη συνείδηση» και κρατάμε την υπόσχεση πως σύντομα θα κυκλοφορήσει και η «Καθαρότερη περιοχή». Γόνος οικογενείας διπλωματών και διπλωμάτης ο ίδιος, ο Φουέντες αρχίζει στα τριάντα του χρόνια τη μυθιστοριογραφική του σταδιοδρομία από το θεμελιακό εθνικό τραύμα του Μεξικού, την επανάσταση του Βίγια και του Ζαπάτα που έμεινε στη μέση - και σήμερα τη συνεχίζουν με τον δικό τους τρόπο οι Ζαπατίστας. Ξεκινά με τις απώτερες συνέπειές της στη δεκαετία του ’40, πίσω στην πρώτη μετεπαναστατική περίοδο στην «Ησυχη συνείδηση» για να καταλήξει στο «Θάνατο του Αρτέμιο Κρους» στα επαναστατικά χρόνια καθαυτά. Σε σχήμα κύκλου, η «Ησυχη συνείδηση» ξεκινά τη στιγμή που ο γόνος καλής οικογένειας Χάιμε Σεμπάγιος επανέρχεται στον ίσιο δρόμο. Μετά από μια ταραγμένη εφηβεία, έμπλεη πνευματικών αναζητήσεων, εισέρχεται ως άντρας-κατακτητής στον πατρογονικό οίκο. Τελετή μετάβασης, η δολοφονία του αγαπημένου γατιού της θείας-μητέρας του, που του συντρίβει το κρανίο με μια πέτρα. Αναδρομική λοιπόν η αφήγηση, από τη σκοπιά του αστού που εξιστορεί την πορεία προς το πεπρωμένο του, την εκπλήρωση του οποίου πολέμησε ως έφηβος με όσα όπλα διέθετε. Παιδί ενός αδύναμου πατέρα που δεν κατάφερε καν να προστατεύσει τη γυναίκα του από την αδελφή του και τον άντρα της, μεγαλωμένο χωρίς την πραγματική του μάνα από τη θεία για την οποία είναι μαζί ο γιος που δεν μπορούσε να αποκτήσει και, στο πέρασμα του χρόνου, ο άντρας που λαχταρούσε να σφίξει στην αγκαλιά της, ο ευαίσθητος Χάιμε ζει υπό το κράτος της τρομοκρατίας που ασκεί σε όλους ο επιτυχημένος θείος - κραδαίνοντας τις αρχές ενός θρησκόληπτου πουριτανισμού, απαραίτητου βάθρου για την εδραίωση της νεοπαγούς αστικής τάξης. Ευφυής, επιμελής, αναπτύσσει μια σχέση νευρωτική με τον καθολικισμό και ιδιαίτερη με τη μορφή του σταυρωμένου Χριστού: αντιλαμβανόμενος τη βαθιά υποκρισία της οικογένειάς του, πιστεύει ότι μπορεί να άρει τις αμαρτίες τους και μαζί τις αμαρτίες του κόσμου και καταλήγει να αυτομαστιγώνεται στην έρημο που κυκλώνει το Γουαναχουάτο, τον σιτοβολώνα του Μεξικού. Σε μία από τις πιο δυνατές σκηνές του μυθιστορήματος, ο Φουέντες ζωντανεύει τον κάμπο και τα κοράκια, τον βράχο και τ’ αγκάθια, την ταραχή του παιδιού που ζητά απάντηση στους διχασμούς και τις αντιφάσεις του και διαλέγει να χύσει το δικό του αίμα. Τα δύο πρόσωπα που συμβολίζουν τη λαϊκή εξέγερση, ο μεταλλωρύχος Εσεκέλ, που κρύβεται στην αποθήκη τους και τον καταδίδει ο περίφημος θείος, και ο αγρότης συμμαθητής του Λορένσο, δεν τραβούν τον Χάιμε προς την πλευρά της επανάστασης. Η θρησκεία αποδεικνύεται γυμνή. Ο μόνος δρόμος δείχνει να είναι η επιστροφή στην αγία οικογένεια, στο πέτρινο σπίτι από το οποίο κάθε αληθινό συναίσθημα έχει ιδιοτελώς εκδιωχθεί. Κοινωνική άνοδος, φαρισαϊσμός και συναισθηματική ερήμωση: ο Χάιμε διαλέγει τον δρόμο του εν πλήρει επιγνώσει, τη στιγμή ακριβώς που ο απομυθοποιημένος θείος έχει πάψει να του κάνει τη ζωή του μαρτύριο, που ο πατέρας του είναι πια νεκρός και δεν τον γεμίζει τύψεις αλλά ούτε και ντροπή, που διαθέτει πια θεωρητικά ελεύθερη βούληση. Μυθιστόρημα μαθητείας λοιπόν η «Ησυχη συνείδηση» που το τέλος του γίνεται ακόμα πιο πικρό και αφόρητο, καθώς τα αποπνικτικά ήθη της εύθραυστης ακόμα αστικής τάξης έχουν αποτυπωθεί με μια ένταση υπαινικτική, αποπνέοντας μια βία και μαζί μια μιζέρια που παραπέμπει έντονα στον φρανκισμό. Πολιτικό μυθιστόρημα στο οποίο οι αστοί ορίζουν κατά βούληση το αμάρτημα και προχωρούν ακάθεκτοι -και δυστυχείς;- με τη συνείδησή τους ήσυχη και τις ευλογίες της Εκκλησίας. «Ολη η λογοτεχνία είναι ένας εξορκισμός», λέει ο Φουέντες. Γεννημένος το 1928, μεγαλωμένος στη μεταιχμιακή εποχή που ακολούθησε το τέλος της επανάστασης, ο Φουέντες ίσως με το βιβλίο αυτό ξορκίζει και ένα βαθύτερο φόβο, αυτόν της δικής του αιχμαλωσίας, λόγω κοινωνικής θέσης, στο φρικτό δίχτυ της δύναμης που περιγράφει - ένας καθ’ όλα επιτυχής εξορκισμός. Ενα βιβλίο για τις πληγές, τις δειλίες, τις άτακτες υποχωρήσεις, τις ήττες των ανθρώπων και το βάρος τους στην Ιστορία, που γράφεται καθημερινά και η θηριωδία της είναι πάντα ανθρώπινη, πολύ ανθρώπινη. πηγή: Καθημερινή