Ηρακλείδαι - Ευριπίδης

   Αφιερωμένο εξαιρετικά

σε αυτούς που αγωνίζονται για τον εαυτό τους, γιατί ξεχνούν πως νίκη χωρίς συναγωνιστή δεν μπορεί να υπάρξει, άρα και νίκη χωρίς θυσία δεν μπορεί να υπάρξει!

   Τα παιδιά του Ηρακλή μαζί με τον γέροντα πια Ιόλαο κυνηγημένοι από τον Ευρυσθέα, βασιλιά του Άργους, βρίσκουν καταφύγιο στην Αθήνα. Υπάρχει όμως ένας χρησμός που λέει ότι για να σωθούν πρέπει να θυσιαστεί μια κόρη παρθένα. Η θυσία της κόρης. Ένα γνωστό μοτίβο. Ο αθώος, ο άμαχος, ο αγνός πρέπει να θυσιαστεί για να εξευμενιστεί ο θεός. Ο αγώνας απαιτεί μια πράξη ενωτική.

   Για να δούμε τι απαντάει η Μακαρία, η κόρη  του Ηρακλή (η μετάφραση είναι μια προσωπική προσέγγιση του κειμένου, εξάλλου, όσο πιο ελεύθερη είναι, τόσο πιο ωραία είναι, η μετάφραση που λέγαμε...) (στίχοι 500-535):

Μη φοβηθείς το μισητό δόρυ των Αργείων,

γιατί εγώ και πριν μου το προστάξουν

είμαι πρόθυμη να πάω στη σφαγή και να πεθάνω.

Τι θα πούμε αλήθεια, αν η πόλη αναλαμβάνει

κίνδυνο για χάρη μας μεγάλο να σηκώσει,

εμείς όμως φορτώνοντας στους άλλους τα βάρη

προσπαθούμε τον αγώνα ν΄ αποφύγουμε, ενώ υπάρχει τρόπος να σωθούμε;

Όχι βέβαια, γιατί μας αξίζει η κοροϊδία

όταν από τη μια αναστενάζουμε ικετεύοντας τους θεούς

κι από την άλλη φανούμε μικρόψυχοι εμείς, παιδιά

μεγαλόψυχου πατέρα. Πως ταιριάζουν αυτά σε συνετούς;

Καλύτερο, νομίζω, είναι, -στη φαντασία μου ελπίζω να΄ναι-

αν ποτέ την πόλη μου πάρουν, στα χέρια των εχθρών να πέσω

κι έπειτα τραβώντας τα πάθη της σκλαβιάς εγώ, 

που ΄χω πατέρα φημισμένο, να πάω στον Άδη.

Να φύγω από την πόλη μου και να τριγυρνάω;

Και δεν θα ντρέπομαι, βέβαια, αν κάποιος μου λέει:

"Γιατί ήρθατε εδώ με κλωνάρια ικεσίας

εσείς που τόσο τη ζωή σας αγαπάτε; Ξεκουμπιστείτε από τη χώρα μας.

Γιατί εμείς τους τιποτένιους δε θα βοηθήσουμε".

Ωστόσο, κι αν τ΄ αδέλφια μου χαθούνε,

ενώ εγώ σωθώ, ελπίδα δε θα ΄χω καμία να ευτυχήσω.

-πολλοί μέχρι τώρα τ΄ αδέρφια τους τα πρόδωσαν-.

Ποιος, λοιπόν, θα ήθελε μια κόρη ορφανεμένη να πάρει για γυναίκα

και παιδιά μαζί της να κάνει;

Δεν είναι καλύτερο να σκοτωθώ παρά να τύχω τύχη ανάξια;

Σε άλλη ίσως θα ταίριαζαν πιο πολύ,

που δεν κρατά η ρίζα της από γενιά σπουδαία.

Οδηγήστε με εκεί όπου το σώμα αυτό είναι ανάγκη να πεθάνει,

στεφανώστε το κι αρχίστε αμέσως τη θυσία, αν έφτασε η ώρα.

Νικάτε τους εχθρούς. Θυσιάζομαι με την ψυχή μου

κι όχι χωρίς να το θέλω. Κι ανακοινώνω

πως στον τάφο πηγαίνω και για τ΄ αδέλφια μου και για μένα.

Το πιο σημαντικό που βρήκα:

τη ζωή μου καταφρονώντας, έτσι να πεθάνω τιμημένα.

   Η τραγωδία γραμμένη τα πρώτα χρόνια μετά τον πελοποννησιακό πόλεμο έχει κεντρικό θέμα την αυτοθυσία. Η αυτοθυσία όμως δεν αποκτά κάποιο μεταφυσικό έρεισμα. Δε θυσιάζεται η Μακαρία για να κερδίσει κάποια μακάρια μεταθανάτια ζωή. Θυσιάζεται για την σωτηρία των δικών της. Η αυτοθυσία ως κοινωνική αναγκαιότητα, για να συνεχίσει δηλαδή να υπάρχει η ομάδα και να ευτυχήσει. Θυσιάζεται βέβαια γιατί και η ίδια είναι κλωνάρι ενός τιμημένου γονέα. Θυσιάζεται γιατί η νίκη προϋποθέτει συναγωνιστές. Θα έρθει (στην τραγωδία) και ο Ύλλος να βοηθήσει. Ο Ιόλαος θα ξαναγίνει νέος (αυτό μόνο ο Ευριπίδης από τους τραγικούς θα το σκαρφιζόταν)...

   Η ζωή, δηλαδή η επιβίωση, αποτελεί ίσως μια μοναχική πράξη. Η ευτυχία όμως χρειάζεσαι και τον άλλο. (αυτά είχα να πω παίρνοντας ως αφορμή την εποχή μας, μια εποχή, θέλω να πιστεύω, έντονων κινητοποιήσεων...)