ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - Ριχάρδος Γ΄

Ήμουν κι εγώ εκεί

Τελικά η φήμη λειτουργεί και ως σειρήνα. Το όνομα του Κέβιν Σπέισυ ήταν κράχτης για να επισκεφτώ κι εγώ το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου και να παρακολουθήσω την παράσταση Ριχάρδος Γ΄του Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Σαμ Μέντες και με πρωταγωνιστικό ρόλο τον Κέβιν Σπέισυ.

Το έργο έχει ιστορικό καμβά τον εμφύλιο πόλεμο στην Αγγλία (1459-1485), γνωστό ως πόλεμο των Δύο Ρόδων (εξ αιτίας των εμβλημάτων των αντιμαχόμενων μερίδων - λευκό ρόδο του οίκου της Υόρκης και ερυθρό του οίκου των Λάγκαστερ). Ο πόλεμος κατέληξε στην επικράτηση του οίκου των Γιορκ. Το έργο αποτελεί τη συνέχεια των τριών έργων με τον τίτλο Ερρίκος ο Στ΄ ( α΄, β΄, γ΄ μέρος). Όταν αρχίζει η δράση του έργου ο Εδουάρδος είναι ακόμη βασιλιάς. Όμως το βάρος του δραματουργού πέφτει σε έναν από τους δύο αδελφούς του, τον Ριχάρδο, Δούκα του Γκλώστερ. Ήδη από την αρχή του έργου παρουσιάζεται αποφασισμένος να γίνει αχρείος. Και πράγματι γίνεται ένας αδίστακτος δολοφόνος, με απάτη και θράσος. Αφού ξεκάνει όλους όσους έχουν  νόμιμο δικαίωμα στο στέμμα, το σφετερίζεται. Δεν κατορθώνει όμως να χαρεί σε διάρκεια την ανώτατη εξουσία, γιατί υποχρεώνεται να αντιμετωπίσει σε πόλεμο τον Ρίτσμοντ, τον αντίπαλό του, και χάνει τη ζωή του. Ο νικητής ανακηρύσσεται Βασιλιάς (ως Ερρίκος Ζ΄) και ανακοινώνει το τέλος του εμφυλίου πολέμου στην Αγγλία.

Η εξωτερική παραμόρφωση του Ριχάρδου αντικατοπτρίζει την εσωτερική, ψυχική του κατάσταση, ένα μείγμα πικρίας, κυνισμού και φαυλότητας. Είναι ανήμπορος λόγω της φυσικής αναπηρίας να συμμετέχει στα ερωτικά παιχνίδια, γι΄ αυτό αποφασίζει να διοχετεύσει όλη την ενέργειά του και την ευφυϊα του στην ικανοποίηση της κρυφής του φιλοδόξίας, που δεν είναι άλλη από την απόκτηση του στέμματος της Αγγλίας.

Η χρονολογία που γράφτηκε και πρωτοπαίχτηκε το έργο ορίζεται ανάμεσα στο 1591 και 1593. Πηγές του Σαίξπηρ υπήρξαν τα  Χρονικά του Χόλινσετ, το Ιστορικό έργο του Χαλ, η ιστορία του Βασιλιά Ριχάρδου του Γ΄ του Θωμά Μορ, γενικώς ο συγγραφέας ακολούθησε την τρέχουσα ιστορική παράδοση. Υπό μία έννοια αποτελεί ένα από τα πρώτα σημαντικά πορτραίτα ακόμη κι ενός σύγχρονου δικτάτορα, όπως του Χίτλερ και του Μουσολίνι, αλλά και του Καντάφι ή του Μουμπάρακ. Εξάλλου  το γεγονός ότι ένας διεθνής θίασος με σκηνοθέτη το Σαμ Μέντες ανέβασε το συγκεκριμένο έργο, αφαίρεσε το αυστηρά αγγλικό πλαίσιο του έργου κι έδωσε μια πιο παγκοσμιοποιημένη εκδοχή, μια σπουδή στη δικτατορία.

 

Από κειμενικής απόψεως να πούμε ότι πρόκειται για ένα κείμενο νεανικό: τελετουργικές σκηνές πένθους και πολύ κωμικές σκηνές πολιτικής ίντριγκας, ενώνεται δηλαδή δημιουργικά το τραγικό με το κωμικό. Ο συγγραφέας εισάγει στοιχεία μυθικά και μελοδραματικά όπως προφητείες, κατάρες και φαντάσματα. Στρωτή πλοκή με εναλλαγές ύφους, από το οποίο προκύπτει κάτι ενιαίο.

Η τρίωρη αμερικανοβρετανική παραγωγή του Bridge Project σε σκηνοθεσία Σαμ Μέντες θα μείνει στην ιστορία των Επιδαυρίων ως μία από τις καλύτερες στιγμές. Όχι μόνο γιατί στο τέλος το κοινό κυριολεκτικά αποθέωνε τον πρωταγωνιστή και τους συντελεστές της παράστασης, αλλά κυρίως γιατί το σκηνικό εκτόπισμα και το υποκριτικό μέγεθος του Κέβιν Σπέισυ άφησαν στη βραδιά το αποτύπωμα του αλησμόνητου.