Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ

Η ευχαρίστηση βρίσκεται πρώτα στην προσμονή , κι αργότερα στην ανάμνηση. Τέτοιο είναι το φλωμπεριανό ταμπεραμέντο.

Τα βιβλία είναι ο χώρος όπου τα πράγματα σου εξηγούνται. Η ζωή είναι ο χώρος όπου δε σου εξηγούνται.

Το βιβλίο του Τζούλιαν Μπαρνς με τίτλο "Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ" είναι ένα αταξινόμητο ειδολογικά βιβλίο, μια μυθιστορηματική καρικατούρα, όπου τα όρια αφηγητή-συγγραφέα θολώνουν τα μάτια του αναγνώστη. Εξάλλου, όπως αναφέρεται μέσα στο έργο: ο παθιασμένος αναγνώστης έχει το δικαίωμα να ξεχνά, μπορεί να φύγει, να κάνει απιστίες με άλλους συγγραφείς, να επιστρέψει και να μαγευτεί πάλι από την αρχή. Η συνήθεια δε χρειάζεται να παρεισδύσει στη σχέση, μπορεί η επαφή να είναι αραιή, αλλά όταν υπάρχει είναι έντονη.

Πράγματι μου έδωσε το βιβλίο κάποιες απαντήσεις  για τον τρόπο της ανάγνωσης, για το πάθος της ανάγνωσης, το πάθος της αναγνωστικής σχέσης. Η απιστία ανανεώνει τη σχέση. Κι επίσης η  μαγεία της στιγμής δεν αναιρείται από εξωτερικά ψεγάδια, που τελικά, αν εμβαθύνεις, δεν είναι ψεγάδια.

     ...Ο Φλωμπέρ δεν πλάθει τους χαρακτήρες του, όπως έκανε ο Μπαλζάκ, με αντικειμενική, εξωτερική περιγραφή. Μάλιστα είναι τόσο απρόσεχτος με την εξωτερική τους  εμφάνιση που σε μια περίπτωση δίνει στην Έμμα καστανά μάτια, σε μια άλλη κατάμαυρα και σε μια άλλη γαλανά...              λόγια μιας κριτικού ...........

Ήταν τελικά μεγάλος συγγραφέας ο Φλωμπέρ; Και είναι αξιόλογο το βιβλίο "Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ";

Σε ένα πρώτο επίπεδο το έργο αφορά την έρευνα ενός ηλικιωμένου άγγλου γιατρού με το όνομα Τζέφρι Μπρεϊθγουέιτ που προσπαθεί να αποδείξει εάν ένας συγκεκριμένος βαλσαμωμένος παπαγάλος είναι ο ίδιος μ΄ εκείνον που δανείστηκε ο Φλωμπέρ από το μουσείο της Ρουέν και τον τοποθέτησε στο γραφείο του ενώ έγραφε το Μια απλή καρδιά. Στο βιβλίο αυτό ο παπαγάλος ονομάζεται Λουλού και ανήκει στη Φελισιτέ, την ηρωίδα του έργου. 

"Η Περηφάνεια είναι άλλο πράγμα: ένα άγριο θηρίο που ζει σε σπηλιές  και πλανιέται στην έρημο. Ενώ η Ματαιοδοξία είναι ένας παπαγάλος που πηδά από κλαδί σε κλαδί και φλυαρεί απροκάλυπτα". Αυτά λέει ο Φλωμπέρ, ενώ η Λουίζ Κολέ: "..αρεσκόταν να βλέπει τον εαυτό του σαν πολική αρκούδα, απόμακρη, άγρια και μοναχική. Πήγα με τα νερά του, μάλιστα τον αποκάλεσα άγριο βούβαλο της αμερικανικής πεδιάδας. Ίσως όμως τελικά να μην ήταν παρά ένας παπαγάλος.

Παπαγάλος λοιπόν. Το σύμβολο της ανθρώπινης ματαιοδοξίας. Της αντρικής ίσως. Η γυναίκα εμφανίζεται πάντα πιο προσγειωμένη, ενώ ο άντρας πετά. Το θέμα είναι ότι ούτε κι αυτό κάνει. Νομίζει ότι πετά...

"Πυροβόλησα πέντε φορές μέσα της, μου καυχήθηκε. Ήταν μια συνηθισμένη του φράση. Εγώ την έβρισκα χοντροκομμένη, αλλά δε με πείραζε: ήμασταν καλλιτέχνες κι οι δύο. Παρόλα αυτά σημείωσα το μεταφορικό σχήμα. Όσο περισσότερες φορές πυροβολήσεις κάποιον, τόσο πιο πιθανόν είναι να πεθάνει στο τέλος. Αυτό θέλουν τελικά οι άντρες; Μήπως χρειάζονται ένα πτώμα ως απόδειξη του αντρισμού τους;  Και οι γυναίκες με τη λογική της κολακείας θυμούνται να αναφωνήσουν τη στιγμή της παραφοράς : αχ, πεθαίνω! Πεθαίνω!"

Πώς αντιλαμβανόμαστε το παρελθόν; 

Γίνεται άραγε καθαρότερο καθώς απομακρυνόμαστε; 

Τα μέσα που διαθέτουμε για να το προσεγγίσουμε μας κάνει πιο ικανούς στην κατανόησή του;

Χρησιμοποιούμε υπέρυθρες ακτίνες για να διαβάσουμε σβησίματα στις αλληλογραφίες. Είμαστε απαλλαγμένοι από τις προκαταλήψεις της εποχής. Άρα καταλαβαίνουμε και καλύτερα;

Ας πάρουμε για παράδειγμα τη σεξουαλική ζωή του Γουσταύου Φλωμπέρ. Για πολλά χρόνια έβγαινε το συμπέρασμα πως έβγαινε από την απομόνωσή του αποκλειστικά για τη Λουίζ Κολέ. Ανακαλύφθηκε όμως και η Ελίζα Σλέσινγκερ, το εφηβικό του πάθος που ποτέ δεν ολοκληρώθηκε. Ύστερα έρχονται στην επιφάνεια και άλλα γράμματα και τα ημερολόγια της Αιγύπτου. Θεατρίνες. Ανακοινώνεται το πλάγιασμα με τον Μπουιγιέ.Ο ίδιος ο Φλωμπέρ παραδέχεται την προτίμησή του για τα αγόρια των λουτρών του Καϊρου. Έχουμε ολόκληρη την εικόνα της σεξουαλικότητάς του. Είναι αμφισεξουαλικός αρκετά πολύπειρος....

Το παρελθόν είναι μια αλαργινή ακτή που όλο ξεμακραίνει κι εμείς βρισκόμαστε στο ίδιο καράβι. Στο ρέλι της πρύμνης υπάρχουν κάποια τηλεσκόπια στη σειρά. Το καθένα εστιάζει την ακτή από συγκεκριμένη απόσταση. Αν το καράβι είναι ακίνητο, ένα από τα τηλεσκόπια θα είναι σε διαρκή χρήση. Θα μοιάζει να λέει την αλήθεια, ολόκληρη και αναλλοίωτη. Όμως αυτό δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση. Και καθώς το καράβι ξεκινάει και πάλι, επιστρέφουμε πάλι στην κανονική δραστηριότητα: τρέχουμε από το ένα τηλεσκόπιο στο άλλο, βλέπουμε να ξεθωριάζει η ακρίβεια στο ένα, περιμένουμε να φύγει η θολούρα στο άλλο. Κι όταν πράγματι φύγει η θολούρα, φανταζόμαστε ότι εμείς την κάναμε να φύγει...

...του έδινε ανομολόγητη ηδονή να λαχταράει τη σάρκα μου κι όμως να απαγορεύει στον εαυτό του να την έχει, αναφέρει κάπου η Λουίζ Κολέ για το Φλωμπέρ. Και συνεχίζει: η στέρηση ήταν εξίσου ερεθιστική γι΄ αυτόν με την ικανοποίηση. Συνήθιζε να λέει ότι ήμουν λιγότερο γυναίκα από τις περισσότερες γυναίκες, ότι ήμουν γυναίκα στη σάρκα, αλλά άντρας στο πνεύμα, ότι ήμουν hermaphrodite nouneau, το τρίτο φύλο. Μου είπε πολλές φορές αυτή τη θεωρία, αλλά στην πραγματικότητα όσο λιγότερο γυναίκα με θεωρούσε, τόσο λιγότερο εραστής χρειαζόταν να είναι ο ίδιος....

Ολιστικό μυθιστόρημα. Αν και δεν ήθελα να χρησιμοποιήσω κάποιο χαρακτηρισμό για το βιβλίο του Τζούλιαν Μπαρνς, τελικά υποχώρησα σε μια λεξιθηρική διάθεση της στιγμής. Η τέχνη είναι μίμηση της ζωής, κι εμείς οι αναγνώστες καλούμαστε να εντοπίσουμε τα βαθύτερα δομικά στοιχεία. Όσο για το Φλωμπέρ....Εγώ ο άλλος!