Άμλετ

Σ΄ απελπισιά τον φέρνει η φαντασία

Τον "Άμλετ" του Σαίξπηρ τον διάβασα (σε μετάφραση του Βασίλη Ρώτα) από μια αναζήτηση σχετικά με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου. Είμαι γενικά της άποψης ότι το θείο υπάρχει ανεξάρτητα από τη βούληση του ανθρώπου. Τι συμβαίνει όμως σε αυτό το έργο του Σαίξπηρ; 

Το βασικό μοτίβο του δράματος είναι η εκδίκηση: ο νεαρός Άμλετ είναι το πρόσωπο που θέλει να πάρει εκδίκηση για τον άδικο χαμό του πατέρα του από τον αδελφό του πατέρα του, τον Κλαύδιο, ο οποίος στη συνέχεια παντρεύτηκε και την χήρα του νεκρού. 

Η υπόθεση με οδηγεί στον Ορέστη, ο οποίος βρέθηκε και αυτός σε μια αντίστοιχη θέση. Νεκρός ο πατέρας του, από το χέρι του Αίγισθου, ο οποίος παντρεύεται και την χήρα γυναίκα, την Κλυταιμνήστρα.O Oρέστης τελικά αθωώνεται κατόπιν δίκης από το δικαστήριο του Άρειου Πάγου.

Η λέξη εκδίκηση περιέχει μέσα της τη λέξη δίκη. Άρα μέσω της εκδίκησης αναζητά κάποιος την αποκατάσταση της δικαιοσύνης. Άρα την εκδίκηση θα πρέπει να την αναζητήσουμε μέσα στο πλαίσιο της εποχής που διαπράττεται.

Ο Σαίξπηρ δίνει την εικόνα της εποχής του που είναι ολότελα θρησκευτική, την περιβάλλει με το δέος και την ευλάβεια και την πίστη σε μια ανώτερη δύναμη, σε μια ανώτερη τάξη που ρυθμίζει και την κοσμική ιεραρχία των αξιών.

...Τι είν΄ αυτό

νεκρό κουφάρι εσύ,να ξαναβγαίνεις έτσι

όλος ατσάλι στης σελήνης το αντιφέγγισμα,

κάνοντας ν΄ ασκημαίνει η νύχτα και το θάρρος μας

εμάς των ζωντανών τρελών να συγκλονίζεται

με στοχασμούς φριχτούς που ξεπερνούν τον νου του ανθρώπου;

Ένα αυστηρά ηθικό περιβάλλον έχει ανάγκη και τη συνδρομή της μεταφυσικής για τη διατήρησή του.. Ένα φάντασμα είναι αυτό που δίνει την κατευθυντήρια γραμμή στον Άμλετ. Η θεία Πρόνοια. Κι ένα στρουθί να πέσει υπάρχει ξέχωρη Πρόνοια.

Αλλά  υπάρχει και η ανθρώπινη αδυναμία. Από εδώ  προκύπτει το ανθρώπινο δράμα, γιατί διαρκώς αναβάλλει την εκτέλεση του θεϊκού σχεδίου ενώ φουντώνει διαρκώς και η ανθρώπινη αδυναμία:

Να΄ναι κανείς ή να μην είναι, -αυτό είναι το ζήτημα

τι΄ ναι στο πνεύμα ανώτερο να υποφέρεις

πετριές και σαϊτιές αχρείας τύχης, ή

να παίρνεις τα όπλα ενάντια σ΄ ένα πέλαο βάσανα

κι αντιχτυπώντας να τους δίνεις τέλος;...

Και  η εκδίκση πρέπει να έρθει όχι σε στιγμή κάθαρσης και λυτρωμού του Κλαύδιου, αλλά όταν θα είναι μεθυσμένος, οργισμένος ή σε αιμόμιχτο κρεβάτι.

Τελικά είναι ελεύθερο πνεύμα ο Άμλετ; Έχει τόση ελευθερία ο Άμλετ, όση ελευθερία μπορεί να δώσει σε έναν άνθρωπο η πίστη....

Κλείνοντας δεν μπορώ παρά να αναφέρω και αυτή την εγκιβωτισμένη σκηνή, το θέατρο μέσα στο θέατρο, που δίνει μια μοντέρνα πινελιά σε μια κλασσική φόρμα.