ΒΙΒΛΙΟ - Ο Ναύτης

Ο ΝΑΥΤΗΣ - Θεόδωρος Γρηγοριάδης

To βιβλίο του Θεόδωρου Γρηγοριάδη Ναύτης το διάβασα μέσα στο καλοκαίρι και θα μπορούσα εύκολα να παρασυρθώ και  να το χαρακτηρίσω μυθιστόρημα καλοκαιρινό, γιατί πράγματι διαθέτει θάλασσα, ταξιδια, λιμάνια, έρωτες. Το γεγονός όμως ότι ο αφηγητής-ήρωας πραγματοποιεί ένα ταξίδι μοναχικό μέσα στο χώρο και το χρόνο, κρυμμένος πίσω από μια επίμονη ανωνυμία και ψάχνοντας κρυμμένα μυστικά, πιστεύω ότι αίρει την καλοκαιρία του έργου και του προσάπτει μια υγρή διαχρονικότητα.
Έχουμε λοιπόν και λέμε: το Παγγαίο αποτελεί το μαγικό κέντρο του κύκλου γύρω από το οποίο μετακινείται ο ήρωας του έργου: Δράμα, Καβάλα, Θάσος, Αθήνα, Λήμνος, Μυτιλήνη. (Η Δράμα με τα απαγορευμένα σπίτια, με μια αύρα απαγορευμένου έρωτα. Κι όπως μου είχε δηλώσει κάποια στιγμή ο συγραφέας, η Δράμα είναι μια πόλη κοντινή στο Παγγαίο, άρα προφανώς τα ερωτικά ένστικτα βρίσκουν άμεση εκτόνωση). Αλλά και χαμένες πατρίδες. Αλλά και Μεσόγειος, Βενετία, Τυνησία, Γένοβα, Τουλών, Βαρκελώνη, Μπρυζ... Ο ήρωας με μια ευκολία μετακινείται σ΄ όλους αυτούς τους τόπους σα να ταξιδεύει πάνω σε κάποιο μαγικό χαλί. Και ο λόγος, ο συνεκτικός κρίκος, το μοτίβο τέλος πάντων, είναι ένα μυστικό, ένα ερωτικό μυστικό που αρχίζει και ξετυλίγεται όταν κάνει την εμφάνισή της μια γυναίκα, η Ξένη. Η γυναίκα εξάλλου στα έργα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη κρύβει ένα μυστικό και ένα μεγαλείο ταυτόχρονα, που ο άντρας αποδείχνεται μικρότερος των περιστάσεων. Η Ξένη λοιπόν και ένα μυστικό που φέρνει.... 

 Απέφευγε να μιλήσει απευθείας για τον εαυτό της. Ένα βράδυ καθόμασταν στη βεράντα και κοιτάζαμε τον κάμπο. Τότε της μίλησα για τη δική μου θάλασσα.

«Δε θα κρατήσει πολύ», γύρισε και μου είπε. «Θα αλλάξει η θέση της. Όλες οι θάλασσες έχουν μετατοπι­στεί. Μην κοιτάς που εμείς δεν προλαβαίνουμε να δούμε τις αλλαγές αυτές. Αυτό όμως που εσύ αποκαλείς θάλασ­σα θα προλάβεις να το δεις αλλαγμένο. Θα 'ναι κάτι καινούργιο, άσχημο και βρώμικο. Γιατί οι άνθρωποι θέ­λουν πάντα το χειρότερο; Τους βαραίνει η ομορφιά. Έχουν μια φυσική ροπή προς τη μιζέρια και την κατα­στροφή.»

Το βράδυ εκείνο ακόμη δεν είχα συνειδητοποιήσει το νόημα που έκρυβαν αυτές οι πικρές διαπιστώσεις. Καθό­μουν και την άκουγα σαν να μιλούσε μέσα από μια οθό­νη, μέσα απ' τις σελίδες ενός βιβλίου, μέσα από τους πί­νακες ζωγραφικής που στόλιζαν τους τοίχους μας. Ήμουν ο μόνος σ' ολόκληρο το χωριό που δεν έψαχνε τις ρίζες της, την καταγωγή της, το παρελθόν της. Για μένα δεν ήταν μια απλή αρραβωνιαστικιά, το είχε αντι­ληφθεί και η ίδια. Μου έδινε να καταλάβω ότι είμαι δι­κός της άνθρωπος και πολλές φορές ψιθύριζε ότι δε θα τελειώσουν οι σχέσεις μας εδώ.

Ήταν αλήθεια όσα μου συνέβαιναν ή η υπερβολική μου φαντασία — όπως με κατηγορούσε ο Αντώνιος —με τύφλωνε και δεν μπορούσα να συλλάβω μια απλοϊκή α­λήθεια;

Κι όλοι αυτοί τριγύρω που είχαν ανακατευθεί στην ι­στορία; Ο θείος Παναγιώτης, ο Γρηγόρης που την είχε «δοκιμάσει», οι άνθρωποι που την είχαν ακούσει να τρα­γουδά;

«Μπορεί να είναι μια ομαδική υστερία και παράκρου­ση», είπε ο Αντώνιος. «Δεν αρνούμαι την παραξενιά της, όχι όμως και τις κρυφές της δυνάμεις. Συμβαδίζει με με­ρικά σημαδιακά γεγονότα για τον τόπο. Δεν είναι κακό σημάδι η παρουσία της, ούτε όμως και καλό. Σαν να ήρ­θε για να προειδοποιήσει κάποιους ότι κινδυνεύουν. Ή για να αποτελειώσει έναν παλιό λογαριασμό. Μην πιστέ­ψεις ποτέ ότι έφθασε τυχαία ως εδώ. Όσο για τη παρα­μονή της στο σπίτι σας, μπορεί να 'ναι μια τυχαία επιλο­γή, μπορεί και όχι. Σίγουρα, πάλι, δεν ήρθε για να πά­ρει τον Παναγιώτη. Καμιά γυναίκα δε θα τον ήθελε έτσι όπως έχει καταντήσει. Κάτι άλλο θέλει απ' αυτόν... Αλί­μονο όμως, δεν μπορώ να το εντοπίσω. Γιατί κι εμένα κάτι άλλο μου θυμίζει, παλιό όμως και ξεχασμένο.»

Ίδρωνε ο Αντώνιος και έξυνε το μάγουλο του. Έμοια­ζε να τα 'χει χαμένα από την τροπή της υπόθεσης. Ανη­συχούσε και για μένα που δεν τον ακολουθούσα στις ε­ξορμήσεις του. Η ξένη γυναίκα επισκίαζε τη δική του πα­ρουσία.

Ύφος φαινομενικά απλό με μικροπερίοδες σχετικά προτάσεις και αγωνία κλιμακούμενη σε οδηγεί να διαβάσεις το μυθιστόρημα εν μια νυκτί. Θέλω να επισημάνω τη διαπεραστική ματιά του συγγραφέα σε πράγματα καθημερινά. Πράγματι το γεγονός ότι κρατά  σημειώσεις ο συγγραφέας, όπως μου έχει πει, και η παρατηρητικότητά του δημιουργούν μια εντύπωση ενός έργου όπου και η παραμικρή λεπτομέρεια έχει τη θέση της. Αυτό που απομένει είναι να δούμε και τη νέα έκδοση του έργου από τις εκδόσεις Πατάκη.