Διάβασα κι εγώ το βιβλίο του Καχτίτση μετά από προτροπή του Αλέξη Σταμάτη (...κι αφού με πρόλαβε ο ΝΟ14ΜΕ) χωρίς όμως να έχω διαβάσει και τον "Εξώστη", πράγμα που σημαίνει ίσως μια πιο αποσπασματική προσέγγιση του κειμένου.
Μια πρώτη αίσθηση που αποκόμισα είναι ότι κινείται το μυθιστόρημα μέσα στα πλαίσια κάποιων ξενικών επιδράσεων, όπως αναφέρει και ο Πεντζίκης (στο θέμα κυρίως καθώς κινείται στα πλαίσια του α΄ παγκοσμίου πολέμου σε ένα κόσμο όμως μαγικό, αλλά και στη μορφή καθώς κινείται στα όρια της συνειρμικής γραφής). Έργο πράγματι πειραματικό για τα ελληνικά δεδομένα (εκδίδεται το 1967), αλλά χωρίς όμως ... αυτόνομη προσωπικότητα.
Ο τίτλος κρύβει αρκετό μυστήριο. Ήρωας... ποιος; Γάνδη... ποια; Τι σημαίνει ήρωας; Αναφέρεται σε ένα σημείο του έργου ότι από τη στιγμή που δεν κατόρθωσε ο πρωταγωνιστής, ο Στοππάκιος Παπένγκους, να διαπρέψει στη λογοτεχνία το έριξε στη σπιουνιά. Και μάλιστα στη Γάνδη, μια πόλη που δεν περιγράφεται καθόλου, και θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε πόλη(στοιχείο παραμυθιού).
Άρα έχουμε την πορεία ενός νεαρού ευπατρίδη, του Στοππάκιου Παπένγκους, μέχρι να καταλήξει προδότης, στοχεύοντας όμως το έργο στην εσωτερική, ψυχολογική του πορεία και δίνοντας δευτερεύουσα ή και ελάχιστη σημασία στα εξωτερικά γεγονότα. Σε πρώτο πλάνο το πρόσωπο (στοιχείο θεατρικότητας). Μου έφερε στο νου και τον Σάντσεθ Μάθας (από τους "Στρατιώτες της Σαλαμίνας" του Θέρκας) Μονάχα που εκεί έχουμε ένα ιστορικό αφήγημα, άρα και ο Μάθας αποκτά μια ιστορική αυτοτέλεια, ενώ ο Στοππάκιος είναι ένας λογοτεχνικός ήρωας, και μάλιστα μυστήριος, άρα χρειάζεται και η συνδρομή του αναγνώστη για να αποκτήσει οντότητα.
Ποιες είναι οι αιτίες για να γίνει κάποιος σπιούνος; Αρχικά μια υπερφίαλη και ματαιόδοξη προσωπικότητα, ο Στοππάκιος Παπένγκους. Φυσικά μια μητέρα στο πλάι, η Σολάνζ, μια καλλονή, η οποία ενισχύει την υπερβολική φιλοδοξία του γιου της. Κακές παρέες, ο Χέλμουτ στην προκειμένη περίπτωση. Οικονομική άνεση που όμως με το πέρασμα του χρόνου χάνεται. Και ο θάνατος του πατέρα (λίγο και από οιδιπόδειο σύμπλεγμα). Ίσως αυτό που δεν είναι και τόσο απαραίτητο είναι η ιστορική κατάσταση. Ο σπιούνος είναι σπιούνος ανεξαρτήτως ιστορικής συγκυρίας. Τουλάχιστον αυτό εξέλαβα από το έργο. Η εκάστοτε ιστορική συγκυρία είναι απλώς μια αφορμή.
Σε ένα σημείο του έργου αναφέρεται: "...διορθώνει την αναμαλλιασμένη χαίτη του με αγανάκτηση, και με μια υποψία θηλυκότητας σε όλες του τις κινήσεις. Αυτή την εντύπωση μου έδινε όταν ήταν ψυχικά κουρασμένος..." Γιατί άραγε; Τι απέγινε επίσης η πρώτη του ερωμένη; Η Βεατρίκη; Γιατί την αντιμετώπισε ως μια γυναίκα "φθηνή" και της έκανε ολόκληρη σκηνή; Και με το θάνατο της Ελφρίδας πάλι κρύβεται ένα μυστήριο. Τη ζήλευε τελικά ο Στοππάκιος ή όχι; Και η μητέρα του, η Σολάνζ, έχει μερίδιο ευθύνης στο θάνατο της νύφης της; Ερωτήματα που θα παραμείνουν ερωτήματα, γιατί αυτό που ενδιαφέρει είναι η αρχετυπική μορφή του προδότη. Τα υπόλοιπα πρόσωπα είναι φορείς καταστάσεων κι όχι ολοκληρωμένοι χαρακτήρες για να έχει κάποιο λογοτεχνικό ενδιαφέρον η μοίρα τους.
Κλείνοντας θα έλεγα ότι πράγματι είναι μια ενδιαφέρουσα μυθιστορηματικά πρόθεση του συγγραφέα το συγκεκριμένο έργο. Ίσως αυτός ο παντογνώστης αφηγητής με ενόχλησε κατά διαστήματα, καθώς προσπαθούσε να μου δώσει μια αντικειμενικότητα στο κατά τ΄ άλλα σκοτεινό πλαίσιο του έργου. Ο μαγικός κόσμος του Καχτίτση ίσως ήθελε λίγη περισσότερη πολυφωνικότητα. Ίσως!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου