Φουγάρο - Ναύπλιο

Tο Ναύπλιο είναι μια πόλη που περνάω τη ζωή μου ένα τουλάχιστον μήνα το χρόνο. Πόλη της γυναίκας μου. Πόλη με προσωπικότητα και τη νεώτερη ιστορία να σε ακολουθεί σε κάθε σου βήμα. Κι όσο απομακρύνεσαι από το Ναύπλιο και κινείσαι προς την Τίρυνθα, τις Μυκήνες, το Ελληνικό, την Επίδαυρο... αισθάνεσαι να σε ακολουθεί και η αρχαία ιστορία, ή καλύτερα γίνεσαι ένας μέρος του μυθικού κόσμου. Όταν όμως ο άλλος διαθέτει μια ισχυρή προσωπικότητα, περιμένεις και ... ουσία. Αυτό όμως δεν το συναντούσα. Περισσότερο φαίνεσθαι, στο φαίνεσθαι. Ώσπου προέκυψε ΦΟΥΓΑΡΟ. Η υπόθεση μου φέρνει κάπως την ΥΨΙΚΑΜΙΝΟ του Εμπειρίκου...Τέλος πάντων. Φουγάρο σημαίνει ένας χώρος όπου μπορείς να βρεις και την ... ουσία. Διάβασα ένα άρθρο της Κυριακάτικης Καθημερινής (31 Μαρτίου) της Μαργαρίτας Πουρνάρα και το μεταφέρω:

Εκατόν σαράντα τέσσερα χιλιόμετρα που περνάνε σαν νερό. Πορτοκαλεώνες, αμπέλια, διάσπαρτα μοναχικά κυπαρίσσια. Στον ορίζοντα, η όμορφη φύση της Πελοποννήσου. Σε πρώτο πλάνο, τα μικρά παλιά σπίτια δίπλα από τα άσχημα διώροφα της ελληνικής επαρχίας. Η διαδρομή όχι μόνο δεν κουράζει αλλά δίνει τις απαραίτητες εικόνες που χρειάζεται το βλέμμα για να αποφορτισθεί από την πυκνοδομημένη Αθήνα. Προορισμός μας, το Ναύπλιο, η δεύτερη πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, με τα στενά δρομάκια, τον λόφο του Παλαμιδιού αλλά και ένα πιο πρόσφατο ιστορικό κεφάλαιο: αυτό της εκβιομηχάνισης. Στα πέριξ της πόλης υπάρχουν εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά κελύφη.

Αναμφισβήτητα, το πιο τυχερό από αυτά είναι η παλαιά κονσερβοποιία τομάτας «Ανθός». Σε αντίθεση με τον γνωστό μας «Κύκνο» που δεν σώθηκε από την κατεδάφιση, παροπλίστηκε και ρήμαζε από τη δεκαετία του ’50. Πολλά κτίρια θα ήθελαν να έχουν την μοίρα του, διότι σήμερα έχει μετατραπεί στον πιο ενδιαφέροντα πολυχώρο τέχνης που έχουμε δει στην ελληνική περιφέρεια. «Φουγάρο» τ’ όνομά του, ως φόρος τιμής στη βιομηχανική του καταγωγή. Και έτσι, από τον περασμένο Οκτώβριο, το Ναύπλιο απέκτησε ακόμα ένα ισχυρό πολιτιστικό έρεισμα εκτός από το αρχαιολογικό του μουσείο, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα, το παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης και το μικρό Πολεμικό Μουσείο.

Για την τοπική κοινωνία

Από τη γέννησή του, το «Φουγάρο» διαφέρει από το συνηθισμένο μοντέλο δημιουργίας νέων πολιτιστικών χώρων. Ποιο είναι αυτό; Συνήθως ένας πεφωτισμένος ιδρυτής προσπαθεί ηρωικά, αλλά χωρίς πάντα μεγάλη επιτυχία, να επιβάλει τα δικά του πολιτιστικά μέτρα και σταθμά σε μια μεγάλη ή μικρή κοινότητα. Εδώ τα πράγματα έγιναν αλλιώς: η ψυχή του «Φουγάρου», εικαστικός και συλλέκτρια Φλωρίκα Κυριακοπούλου, δεν ήθελε να δημιουργήσει ένα στέκι που να είναι ελκυστικό μόνον σε Αθηναίους ή στους πολιτιστικά ευαισθητοποιημένους ντόπιους, αλλά να γίνει σημείο αναφοράς ολόκληρης της τοπικής κοινωνίας. Εχοντας εγκατασταθεί στην πόλη ήδη από τη δεκαετία του 1990 για να φροντίζει μια οικογενειακή επιχείρηση με πορτοκάλια, είχε αφουγκραστεί τη νοοτροπία, τον τρόπο ζωής και τις ανάγκες του κόσμου. Από το 1997 που αγόρασε το ακίνητο μέχρι το 2012 που έγιναν τα εγκαίνιά του, ύστερα από πολλά εμπόδια, είχε όλον τον χρόνο να σκεφτεί πώς το «Φουγάρο» θα γινόταν ένας χώρος ζωής, «ένα διαδραστικό έργο τέχνης πέντε στρεμμάτων», όπως λέει στην Κ.

Τα πάντα στο παλιό εργοστάσιο είναι προϊόν μιας συνολικά μελετημένης προσπάθειας που μοιάζει τελικά να γίνεται μάθημα βιωματικής αισθητικής αγωγής: από την επιλογή των βιβλίων που είναι τοποθετημένα στο καφέ ώς τον φωτισμό και τα έργα τέχνης σε κάθε αίθουσα (είδαμε από Βακιρτζή μέχρι Σποέρι και Σεζάρ), τη φιλόξενη βιβλιοθήκη με τους 15.000 τόμους, τον όμορφο χώρο για κάθε λογής σεμινάριο (από ψυχολογία μέχρι κεραμική), τα τραπέζια για τους φίλους του πινγκ πονγκ, τα δένδρα και τα λουλούδια στον περιβάλλοντα χώρο, τα εδέσματα του καφέ-εστιατορίου μαρτυρούν πως τίποτα δεν έγινε τυχαία μα ούτε και επιδεικτικά.

«Η σχέση μου με το Ναύπλιο ξεκίνησε το 1993. Ζώντας εδώ, ήξερα πως πρέπει να έχει κανείς διακριτικότητα, ευγένεια και σεβασμό στο πώς θα πλησιάσει τον κόσμο. Αν λ.χ. κάναμε τα εγκαίνια του “Φουγάρου” με μια μεγάλη εικαστική έκθεση που θα είχε εκτεταμένη κάλυψη από τον αθηναϊκό Τύπο, μπορεί αυτό να έκανε πολλούς ανθρώπους από την τοπική κοινωνία να μας γυρίσουν την πλάτη θεωρώντας ότι απευθυνόμαστε σε μια μικρή μερίδα του κοινού. Πρώτος στόχος λοιπόν είναι να βρει κανείς τη δίοδο μέσα από την οποία θα κάνει τους ντόπιους να αισθανθούν οικειότητα και δέσιμο με τον χώρο. Ετσι έχουμε μουσικά και θεατρικά δρώμενα, εργαστήρια και κάποιες εκθέσεις που αφορούν τις εφαρμοσμένες τέχνες. Διαθέτουμε δανειστική βιβλιοθήκη που πάει καλά, ενώ σε λίγο καιρό θα είναι έτοιμο ένα αμφιθέατρο εσωτερικού χώρου και ένα θερινό σινεμά που θα λειτουργεί σαν κινηματογραφική λέσχη», εξηγεί η Φλωρίκα Κυριακοπούλου.

Για όλες τις ηλικίες

Επισκεφθήκαμε το «Φουγάρο» μια Κυριακή και το βρήκαμε να σφύζει από ζωή. Στο καφέ-εστιατόριο δεν έπεφτε καρφίτσα διότι εκείνη την ώρα μια υψίφωνος τραγουδούσε ζωντανά άριες και τζαζ συνθέσεις του Γκέρσουιν. Λίγο αργότερα, κάποιοι φοιτητές από το Τμήμα Θεατρολογίας της πόλης έκαναν ένα δρώμενο για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. Είχε στηθεί μια μικρή έκθεση με ιστορικές φωτογραφίες για την 25η Μαρτίου. Τα παιδιά είχαν την καλύτερή τους παίζοντας στον περιβάλλοντα χώρο. Οι μεγάλοι έδιναν μάχες στα τραπέζια του πινγκ πονγκ. Στη βιβλιοθήκη, 2-3 μαθητές μελετούσαν και στα εργαστήρια κάποιος απασχολούσε δημιουργικά γονείς και παιδιά. Η Φ. Κυριακοπούλου μαζί με τον στενό της συνεργάτη Δημήτρη Ξανθούλη προετοίμαζε μια έκθεση για το καλοκαίρι: αφιέρωμα στην άγνωστη αλλά εξαιρετικά σημαντική κεραμίστρια Ηρα Τριανταφυλλίδη.

«Οταν είδα το κτίριο, μου άρεσε από την πρώτη ματιά. Δεν ήταν σε καλή κατάσταση και χρειάστηκε αγάπη και μεράκι από τη Μόρφω Παπανικολάου και την Ειρήνη Σακελλαρίδου (συνεργάτιδες του Μάριο Μπότα στο κτίριο της Εθνικής στην πλατεία Κοτζιά) που του ξαναέδωσαν πνοή με τον καλύτερο τρόπο, κηρύσσοντάς το μάλιστα διατηρητέο. Εδώ, προσπαθούμε να συσπειρώσουμε όλες τις δημιουργικές δυνάμεις της πόλης, όπως άλλωστε έκανε και στο παρελθόν το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα με την Ιωάννα Παπαντωνίου. Ετσι, έχουμε συνεργασία με το Θεατρολογικό Τμήμα, το παράρτημα του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ αλλά και το Φεστιβάλ Ναυπλίου του Γιάννη Βακαρέλλη. Θέλουμε να είμαστε ανοιχτοί και να βρίσκουμε συνοδοιπόρους σε μια εποχή μεγάλης οικονομικής αλλά και πολιτιστικής κρίσης», τονίζει η καλλιτέχνις και συλλέκτης.

Το «Φουγάρο» έχει τη σφραγίδα της Φλωρίκας Κυριακοπούλου. Χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από την ίδια, με μια αίσθηση ανιδιοτέλειας και προσφοράς. Δεν είναι ένας πολυχώρος τέχνης αλλά ένα «εργοστάσιο» πολιτισμού και εκπαίδευσης για τη μικρή κοινότητα και τους επισκέπτες της πόλης. Πρώτη διδάξασα σε αυτό είναι άλλωστε μια σπουδαία μορφή του Ναυπλίου, η Ιωάννα Παπαντωνίου, που δεν λογάριασε ποτέ χρήματα, στην περίπτωση του ΠΛΙ.

Τα άλλα πολιτιστικά κέντρα

- Το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης σε ένα παλαιό ενετικό κτίριο, το Αρσενάλε, πάνω στην πολυσύχναστη πλατεία Συντάγματος, κρύβει πολλούς θησαυρούς και έχει αρκετή επισκεψιμότητα. Φιλοξενεί εκθέματα από διάφορες ιστορικές περιόδους που εντοπίστηκαν στην περιοχή της Αργολίδας.

- Το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα παρουσιάζει εξαιρετικές φορεσιές –παραδοσιακές και δυτικότροπες– ενώ διαθέτει και ένα πολύ συμπαθητικό πωλητήριο με βιβλία, αντικείμενα και ορισμένα προϊόντα gourmet. Τα πλέον ευπώλητα είναι ορισμένες εκδόσεις για την πόλη και την ιστορία της.

- Το μικρό Πολεμικό Μουσείο έχει πίνακες, χάρτες, όπλα και στολές, χωρισμένα σε ιστορικές ενότητες και πολέμους από το 1821 έως και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

- Το παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης, που ιδρύθηκε το 2004, εστιάζεται σε έργα Ελλήνων ζωγράφων που απεικονίζουν μορφές και σκηνές από τον απελευθερωτικό αγώνα εναντίον του οθωμανικού ζυγού. Μέχρι τις 31 Μαρτίου, θα φιλοξενεί ένα ειδικό αφιέρωμα για τα χρόνια της βασιλείας του Οθωνα.