Τρίτη 22 Δεκεμβρίου 2015

"Η Επιστροφή" Φιλομήλα Λαπατά




1835: ένας ξένος φτάνει στον Πειραιά. Περνά από τη Δογάνα=Τελωνείο του Πειραιά, δίνει γερό μπαξίσι στους τελωνοφύλακες για να αποφύγει ολιγοήμερη υποχρεωτική καραντίνα στο πρώτο Λοιμοκαθαρτήριο του Πειραιά και κατευθύνεται προς την Αθήνα. Στον αγωγιάτη που τον μεταφέρει και ζητά με περιέργεια να πληροφορηθεί την ταυτότητά του ο ξένος απαντά: «Έλληνας από την Κωνσταντινούπολη. Ήρθα για δουλειές…». Ο ξένος ονομάζεται Στέργιος Βογιατζόγλου.

ΑΘΗΝΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΕΛΛΑΔΑΣ: Η Ελλάδα μόλις έχει απελευθερωθεί από τους τούρκους. Το 1833 έρχεται στην τότε πρωτεύουσα το Ναύπλιο, ο 17χρονος πρίγκηπας Όθωνας. Στην Αθήνα θα φτάσει την 1η Δεκεμβρίου του 1834, όταν η πόλη γίνεται πρωτεύουσα, στη θέση του Ναυπλίου. Η Αθήνα τότε ήταν ένα μεγάλο χωριό, που αριθμούσε μόλις 10 χιλιάδες κατοίκους. Την εποχή εκείνη η Θεσσαλονίκη είχε περί τις 60.000 κατοίκους. Μέχρι το 1832 δεν υπήρχε κανένα ξενοδοχείο στην Αθήνα. Το πρώτο κανονικό ξενοδοχείο εγκαινιάστηκε το 1832 κοντά στο Μοναστηράκι, με την ονομασία «Ευρώπη», από ένα ζεύγος ξένων, τον Ιταλό Καζάλι (Casali) και τη Βιεννέζα γυναίκα του. Δεν είχε όμως άδεια δωμάτια για να καταλύσει ο ξένος επισκέπτης κι έτσι ο αγωγιάτης τον μεταφέρει σε ένα αξιοπρεπές πανδοχείο, μια λοκάντα, στη συμβολή των οδών Ερμού και Αιόλου (Ερμαϊκή και Αιολική οδός).

ΚΟΡΑΛΙΑ ΤΖΑΒΑΛΟΥ: Αυτό το πανδοχείο ανήκε στη χήρα Κοραλία Τζάβαλου, μια γυναίκα που εκτός από την εξωτερική ομορφιά και χάρη είχε κι ένα χαρακτηριστικό, σχεδόν ανύπαρκτο για τις γυναίκες εκείνης της εποχής: ήταν καλλιεργημένη. Ο προηγούμενος άντρας της, ένας αγροίκος οπλαρχηγός που είχε σκοτωθεί από τους τούρκους, της είχε πει κάποτε θυμωμένος: «Καμιά συσταζούμενη γυναίκα δεν ξεύρει γραφή κι ανάγνωση. Τούτες είναι δουλειές αντρίκειες, για γραμματιζούμενους καλαμαράδες. Ξέρεις εσύ καμία;» Κι αυτή του απάντησε: την Αρτεμιζία Τζεντιλέσκι, μια γυναίκα φεμινιστικό σύμβολο, πληροφορία που της είχε δώσει ο θείος της, αυτός που της έμαθε τα πρώτα γράμματα.

Έχοντας ως κατάλυμα λοιπόν τη λοκάντα της Κοραλίας Τζάβαλου ο Στέργιος Βογιατζόγλου με ευρωπαΙκό αέρα κινείται στην  Αθήνα με ανατολίτικες συνήθειες: στο Πάνω Παζάρι, το εμπορικό και διοικητικό κέντρο της  Αθήνας, στις αρχές του 19ου αιώνα, στο Χαμάμ του Αμπίντ Εφέντη, το μοναδικό σωζόμενο από τα τρία δημόσια λουτρά που  υπήρχαν στην Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα, στα καφενεία της οδού Αιόλου, όπου και δοκιμάζει ναργιλέ γιαβάσικο. Παρακολουθεί μαζί με την Κοραλία και τα εγκαίνια των ανακτόρων το 1836. Κι ενώ η αφήγηση μας οδηγεί στην ερωτική ένωση των δύο βασικών πρωταγωνιστών, ένα νέο πρόσωπο εμφανίζεται στο έργο τον ίδιο χρόνο το 1836: η Λέγκω Βαρβαρέσου-Ασλάνογλου. Και για να είμαι ακριβολόγος επιστρέφει η Λέγκω Βαρβαρέσου-Ασλάνογλου (λίγο πριν τα σαράντα της) . Και από εδώ προφανώς εμπνευσμένος και ο τίτλος του βιβλίου: «Η Επιστροφή».

ΛΕΓΚΩ ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΥ: Πως συνδέεται με τα πρόσωπα του έργου; Η Λέγκω Βαρβαρέσου είναι μια πλούσια ομογενής που ζει στην Κωνσταντινούπολη, την περιουσία της οποίας διαχειρίζεται ο Στέργιος Βογιατζόγου. «Ξιπασμένη και νεόπλουτη χαρακτήριζαν την ξένη οι δηλητηριώδεις γλώσσες της πρωτεύουσας … και δεν ήταν μόνο το επιβλητικό κι εντυπωσιακό παρουσιαστικό της που προκαλούσε την κοινή γνώμη, αλλά και η συνήθειά της να εξαφανίζεται με το άλογό της κατά τη μεριά του Ελαιώνα…». Ο Ελαιώνας ήταν μια ελαιόφυτη κοιλάδα που εκτεινόταν από τους πρόποδες της Πάρνηθας, της Πεντέλης και του Υμηττού και έφτανε μέχρι το Δαφνί, τον Πειραιά και το Φάληρο, ακολουθώντας παράλληλη πορεία με τον Κηφισό. Στον Ελαιώνα είχαν το αγρόκτημά τους οι Βαρβαρέσοι, γαιοκτήμονες και ελαιοπαραγωγοί.

ΜΙΣΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ποιος ήταν ο λόγος της επιστροφής την Λέγκως Βαρβαρέσου στην Αθήνα; Το μίσος. Η συγγραφέας ρίχνοντας φως στο παρελθόν της ηρωίδας (flash back) αφηγείται για τον πατέρα της Λέγκως, τον Παναγή Βαρβαρέσο, τη μάνα, την Ελισάβετ Ρωμανού, αλλά και για ένα δυνατό και απαγορευμένο έρωτα της Λέγκως με ένα τούρκο, τον Κερίμ Γιουζιάν Ασλάνογλου, όχι έναν οποιοδήποτε τούρκο, αλλά ένα ανώτερο τούρκο αξιωματούχο του Σουλτάνου, έναν εκπρόσωπο δηλαδή της οθωμανικής εξουσίας και βιαιότητας. Το πώς προέκυψε όμως το μίσος και αν τελικά παρέμεινε το μίσος μέχρι το τέλος στην ψυχή της ηρωίδας δεν θα σας το απαντήσω εγώ, αλλά το βιβλίο που θα διαβάσετε και ίσως η συγγραφέας αν θέλει κάτι περισσότερο να αποκαλύψει.


Εγώ θα κλείσω με ένα μικρό απόσπασμα: «Ίσως να υπάρχει ένα σχέδιο στο σύμπαν, όπου όλα τα πρόσωπα που συνάντησε στη ζωή της και όλα τα γεγονότα που έζησε και που με τον ένα ή άλλο τρόπο έπαιξαν ρόλο και διαμόρφωσαν αυτό που είναι τώρα, να ήταν όλα μέρος αυτού του σχεδίου. Ίσως καθετί να έχει τη θέση του στον κόσμο, απ΄το πιο φριχτό μέχρι το πιο υπέροχο, απ΄ το πιο απλό μέχρι το πιο πολύπλοκο, απ΄ το πιο χαρμόσυνο μέχρι το πιο θλιβερό. Και η ίδια ανήκει εδώ, σ΄ αυτό τον πολύπλοκο, αλλά θαυμαστό κόσμο

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου