Πέμπτη 29 Μαΐου 2014

"Στην άκρη του νήματος" Σωτηρία Περβανά

ΙΖΑΜΠΕΛ: Ηρωίδα βγαλμένη από αρχαία τραγωδία




Το μυθιστόρημα της Σωτηρίας Περβανά με τον τίτλο «Στην άκρη του νήματος» μας ξετυλίγει το κουβάρι της ζωής της Ιζαμπέλ. Η Ιζαμπέλ ζει με το παρελθόν της και μεταφέρει το παρελθόν της στο παρόν και το μέλλον. Ένα παρελθόν που αποτελείται από εγκατάλειψη,  χαμένη παιδικότητα, κλεμμένη αθωότητα, ερωτική απογοήτευση, σκληρότητα. Μένει εγκλωβισμένη στο χθες και επιστρέφει συνεχώς σ΄ αυτό, γιατί το κουβαλά μαζί της. Το ζητούμενο είναι αν θα μπορέσει ποτέ ν΄ απαλλαγεί από αυτό. Ζούμε άραγε τη ζωή που επιλέγουμε ή τη ζωή που μας έχουν ορίσει; Μήπως τελικά αυτό που αποκαλούμε πεπρωμένο είναι μια τροχιά από το παρελθόν κι εμείς απλώς οδηγούμε ένα όχημα που κινείται με κεκτημένη ταχύτητα;
Η Ιζαμπέλ δεν είναι άνθρωπος της εποχής της, είναι εκτός εποχής. Ένας άνθρωπος αχρονικός. Πολύ εύστοχα μας την περιγράφει η Περβανά ως μια νεράιδα που πετά από ψηλά… Ένας άνθρωπος που φτάνει στα όριά του, ένας άνθρωπος που προκαλεί τις αντοχές του, που ακροβατεί με το είναι του. Μια…Μήδεια, μια…Ηλέκτρα, μια… Αντιγόνη. μια…Φαίδρα. Ένας άνθρωπος  που παγιδεύεται στις επιλογές της, αλλά μένει σταθερή σ΄ αυτές. Ένας ήρωας της αρχαίας τραγωδίας εύκολα χαρακτηρίζεται υπερβολικός. Αλλά με τι υλικά είναι καμωμένος ένας ήρωας; Με υλικά που δεν είναι καμωμένος ο καθημερινός άνθρωπος. Με υλικά που διαθέτουν μια άκαμπτη υφή. Η εποχή αλλάζει, ο άνθρωπος όμως όχι. Αυτό συνιστά την τραγικότητα του ανθρώπου. Η εποχή τελικά μετατρέπεται σε ένα σκηνικό, που απλώς ντύνει την τραγικότητα του ανθρώπου. Η εποχή που διαδραματίζεται το έργο της Περβανά, η μπελ επόκ της Αθήνας, παίζει ένα ρόλο κομπάρσου. Αν ο άνθρωπος άλλαζε, αν προσαρμοζόταν, αν χαιρόταν με την αλλαγή του, τότε θα επιβίωνε και μάλιστα εύκολα. Αλλά δε θα ήταν ήρωας, θα ήταν ένας χαρακτήρας ανάλαφρος, ίσως και κωμικός. Η Ιζαμπέλ όμως είναι μια … νεράιδα, ένας άγγελος του σκότους, που αντί να πετάει, βυθίζεται στα άπατα της ψυχής.
Πως αλλιώς να ερμηνεύσω το πηγάδι μέσα στο οποίο καταβυθίζεται;  «Κοιτούσε τον θεοσκότεινο πάτο του και προσπαθούσε να μαντέψει το απύθμενο βάθος του. Ούτε οι πιο φωτεινές αχτίδες, που ξεγλιστρούσαν από την αγκαλιά του ουρανού και έπεφταν μέσα στο στοόμιο του πηγαδιού δεν έφταναν να αγγίξουν τον πυθμένα του. Γούρλωνε τα μάτια της η Ιζαμπέλ να δει τι είχε μέσα…».       
Ο ύπνος και τα όνειρα στα οποία βρίσκει καταφύγιο από τη συζυγική της ζωή;  «Την έπαιρνε εκείνος ο ύπνος θάνατος στην αγκαλιά του και τη νανούριζε και σταματούσε πια να μετρά τις ξέπνοες ανασαιμιές και τους γοργούς χτύπους της καρδιάς της. Μόνο στον ύπνο της χαιρόταν και έσπρωχνε τη μέρα να περάσει γρήγορα, να΄ρθει η νύχτα, να ονειρευτεί αυτά που εκείνη ήθελε…».           
Η μητέρα της που αποτελεί ίσως το αρχετυπικό της εγώ, τον ερεβώδη εαυτό της μέσα από τον οποίο  πασχίζει να ερμηνεύσει τα δικά της ερωτηματικά στη ζωή. «…η μοίρα τους έμοιζε να είναι κοινή. Δεν ήθελε να καταντήσει σαν εκείνη. Αλλά,αν τελικά η ψυχή κλροδοτείται, τότε σίγουρα είχε κληρονομήσει την ψυχή της μητέρας της, την τραχιά και σκληροτράχηλη ψυχή της, που δεν πονούσε ούτε μάτωνε πια, έστεκε απλώς κι αγνάντευε από ψηλά τους άλλους να αγωνίζονται να της κάνουν κακό και να μην μπορούν…»
Και ποια μέσα χρησιμοποιεί η ηρωίδα για ν΄ απαλλαγεί από τα συμπλέγματα του παρελθόντος; Ζωγραφική, απομόνωση, συλλογή ηδονικών εμπειριών, κοινωνική άνοδος, καλλιτεχνική καταξίωση, ανταπόδωση του μίσους που κρύβει μέσα της. Επιλέγει μια εγωκεντρική προσέγγιση της ζωής. Λείπει η συλλογική προοπτική, η αγάπη. Έχει υιοθετήσει μια σκληρή εκτίμηση για τη ζωή. Στη ζωή προχωρά ο πιο σκληρός μακριά από συναισθηματισμούς. Δεν προσαρμόζεται στους άλλους, επιθυμεί οι άλλοι να προσαρμοστούν σ΄ αυτή. Ένα παιχνίδι εξουσίας, ένας ανταγωνισμός μέχρι θανάτου. Η μόνη σχέση που διασώζεται είναι η σχέση μητέρας-παιδιού. Μια σχέση φυσικής αναγκαιότητας. Ακόμη και τη Δωροθέα, για την οποία η Ιζαμπέλ τρέφει τόσο ευγενικά αισθήματα, θα μπορούσα να την προσεγγίσω ως μια παραλλαγή της μητέρας.

   Νομίζω ότι η Περβανά δε θέλησε να δώσει ένα μήνυμα ηθικής φύσης στον αναγνώστη, να μιμηθεί δηλαδή ή να αποστραφεί την ηρωίδα της. Δεν δίνει καν λύση στο δράμα. Σε ανθρώπινα δράματα τέτοιου μεγέθους λύση δεν μπορούν να δώσουν ούτε οι διάφοροι από μηχανής θεοί που μας συνήθισε ο αγαπημένος μου Ευριπίδης, ούτε οι διάφορες θρησκείες. Λύση στα δράματα δίνουν οι ίδιοι πρωταγωνιστές, οι υπόλοιποι δίνουν μια διέξοδο, μια ανακούφιση. Η Περβανά μας δίνει έναν ατόφιο, ανόθευτο χαρακτήρα που συνεχώς βυθίζεται αργά, βασανιστικά και μεθυστικά μέσα στην ίδια της την ψυχή. Και μετά καλεί τον αναγνώστη να πάρει ο ίδιος θέση: θα συμφωνήσει ή θα διαφωνήσει με την ηρωίδα, θα την δικαιολογήσει ως στάση ζωής ή θα την απορρίψει;

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου