Τρίτη 21 Οκτωβρίου 2014

"Η Μήδεια δεν χόρεψε ποτέ" Πασχαλία Τραυλού

Η Πασχαλία Τραυλού μας επισκέφθηκε στις Σέρρες για μια παρουσίαση του τελευταίου της βιβλίου με τίτλο "Η Μήδεια δεν χόρεψε ποτέ". Μου πρότειναν να το προλογίσω και να συζητήσω με τη συγγραφέα κατά την παρουσίαση. Ιδιαιτέρως ενδιαφέρον...Με την Πασχαλία εξάλλου αποδείχθηκε ότι ήμασταν και συμφοιτητές, εγώ λίγο μεγαλύτερος, καθώς αποφοιτήσαμε από το ίδιο πανεπιστήμιο και τμήμα...κλασσική φιλολογία Αθήνας...Και το ερώτημα που πρώτα μου γεννήθηκε...Μπορεί ένας φιλόλογος να γίνει ένας πρωτότυπος συγγραφέας;



ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΙΙΤΛΟΥ: Ο τίτλος αποτελείται από δύο μέρη: α) η Μήδεια, β) δεν χόρεψε ποτέ.



Α) ΜΗΔΕΙΑ: Η Μήδεια είναι η γνωστή τραγική ηρωίδα του Ευριπίδη. Είναι αυτή που βοήθησε τον Ιάσωνα στην αποστολή του να κλέψει το χρυσόμαλλο δέρας. Είναι αυτή που σκότωσε τον αδελφό της για να φυγαδεύσει τον Ιάσωνα. Αυτή που εγκατέλειψε οικογένεια και πατρίδα για χάρη του Ιάσωνα. Που ακολούθησε τον Ιάσωνα στην Αθήνα. Που απέκτησε παιδιά μαζί του. Αυτή δηλαδή που ερωτεύτηκε με παράφορο πάθος τον Ιάσωνα. Κι όταν ο Ιάσωνας την εγκατέλειψε για μια άλλη γυναίκα, τότε η Μήδεια σφάζει τα παιδιά της. Και η Μήδεια γίνεται ένα σύμβολο …. η παιδοκτόνος.

Β) Ο ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΜΗΔΕΙΑΣ: Η Πασχαλία Τραυλού όμως δεν αρκείται σ΄ αυτή την ερμηνεία της πράξης της Μήδειας. Δεν την ικανοποιεί το ερωτικό πάθος και η ερωτική εκδίκηση ως αιτία του φονικού της Μήδειας. Ακόμη κι αυτή τη δολοφονική πράξη της ηρωίδας την προσεγγίζει ως σύμπτωμα μιας βαθύτερης αιτίας. Μια βαθύτερη αιτία φωλιάζει μέσα στην ψυχή της.  Μήπως τελικά αν ο σύντροφός της τής είχε χαρίσει έναν τελευταίο χορό, λίγο πριν την εγκαταλείψει, όπως φάνηκε αυτή να το ζητά, μήπως αυτό θα λειτουργούσε καταπραϋντικά άρα και αποτρεπτικά, όπως θέλει να πιστεύει ο σύντροφός της; Μήπως έτσι με την τελευταία εκδήλωση αγάπης από μέρους του θα μπορούσε να αποφευχθεί η τραγωδία; Η Μήδεια δεν χόρεψε ποτέ, όπως λέει και ο τίτλος, αλλά και να χόρευε, το έγκλημα θα το διέπραττε. Η έλλειψη αγάπης είναι πράγματι η αιτία του εγκλήματος, αλλά έχει ρίζες βαθιές.

ΕΝΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ:  Η Έλλη, ένα από τα πρόσωπα του έργου, δέχεται ως δώρο από τον εραστή της  ένα κουτάβι. Δεν γνωρίζει όμως τότε ότι ο εραστής της το απέσπασε βίαια από τη μητέρα του, όπως και τα άλλα δύο κουτάβια από τα τρία που συνολικά γέννησε. Όταν τελικά το μαθαίνει, θέλει να κάνει ένα πείραμα: να επιστρέψει το κουτάβι (που πλέον μεγάλωσε κι έγινε σκύλος) στη μητέρα του. Η ελπίδα της ήταν μια δραματική μεταξύ τους αναγνώριση, μια επανασύνδεση. Το αποτέλεσμα; Τα δύο ζώα ήταν δύο πλάσματα άγνωστα μεταξύ τους, δίχως να τα ενώνει τίποτε. Ο σκύλος της Έλλης πλησίασε τη μάνα του ακόμη και με ερωτικές διαθέσεις. Και η Έλλη μονολογεί: «Μπορεί τα ένστικτα να είναι έμφυτα σε όλους, όμως η αγάπη είναι μια ολωσδιόλου επίκτητη διαδικασία».

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Η Αιμιλία Στρατάκη πραγματοποιεί ένα αποτρόπαιο έγκλημα. Δολοφονεί τα παιδιά της. Στο δικαστήριο, με αφορμή τη δίκη, τέσσερα πρόσωπα γνωρίζονται. Ο Μίνωας που είναι ο δικηγόρος της δολοφόνου, ο Νικήτας, που είναι ψυχολόγος, ο Αλέξανδρος που είναι ζωγράφος-σκιτσογράφος καταζητούμενων και η Έλλη που είναι συγγραφέας. Και οι τέσσερις επιχειρούν να προσεγγίσουν και να διαλευκάνουν το φόνο. Αυτό που τελικά πετυχαίνουν είναι να ξεσκεπάσουν και να διαφωτίσουν τον εαυτό τους.

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΩΣ ΘΕΑΤΡΟ: Η συγγραφέας χωρίς περιστροφές και καθυστερήσεις μας τοποθετεί στην ουσία του έργου της. Μια δίκη μέσα σε μια αίθουσα δικαστηρίου. Αυτή η αίθουσα δικαστηρίου λειτουργεί σαν την σκηνή ενός αρχαίου θεάτρου με την κατηγορουμένη ως πρωταγωνίστρια και τους θεατές του έργου να κάθονται στα έδρανα. Μονάχα που οι θεατές διεισδύουν μέσα στο έργο, γίνονται και αυτοί ήρωες, ήρωες και πρωταγωνιστές της προσωπικής τους τραγωδίας.

ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ:  Στο μυθιστόρημα είναι εμφανής η αναλογία στη σύνθεση και την εξέλιξη της ιστορίας. Τα πρόσωπα εναλλάσσονται, τα ονόματα αλλάζουν, αλλά τα ανθρώπινα δράματα παραμένουν τα ίδια. Σε πρώτο πλάνο μπαίνει η ερωτική προδοσία, που αποτελεί το βασικό μοτίβο της ιστορίας. Σ΄ ένα ζευγάρι, σ΄ ένα παντρεμένο ζευγάρι, μετά από ένα διάστημα ακολουθεί η ρουτίνα, η μονοτονία, η επανάληψη. Τότε ο ένας από τους δύο, είτε ο άντρας είτε η γυναίκα, θα αναζητήσει μια αλλαγή, μια αταξία. Και όλο και θα βρεθεί  κάποιος που θα ικανοποιήσει αυτή την επιθυμία. Κάποιος χωρίς ηθικές αναστολές που αναζητά μια πρόσκαιρη ερωτική περιπέτεια. Το μόνο ζευγάρι που φαίνεται να διασώζεται από τη φυσική φθορά του έρωτα είναι ένα ζευγάρι ομοφυλοφίλων (ο Αλέξανδρος και ο Ανέστης), ίσως γιατί δεν αποτελεί ένα ζευγάρι με την παραδοσιακή έννοια του όρου, στηρίζεται επομένως σε μια πιο ελεύθερη σχέση, ίσως όμως και γιατί αυτό που τελικά θα τους προλάβει να τους χωρίσει είναι ο θάνατος. Ο θάνατος πρόλαβε τη φθορά.

Ποιες είναι τώρα οι συνέπειες της απιστίας; Άλλοι το αποδέχονται: ο Νικήτας δέχεται τη Μαργαρίτα πίσω (είναι άραγε τυχαίο ότι άντρας είναι αυτός που αποδέχεται την κατάσταση; Όχι ότι συγχωρεί, αλλά αποδέχεται). Άλλος όμως δεν αποδέχεται: η Ροδή διώχνει το Μίνωα, κι όχι μόνο αυτό, αλλά και η ίδια μεταμορφώνεται σ΄ ένα ερωτικά ποθητό πλάσμα. Υπάρχουν όμως κι αυτοί που φτάνουν στα άκρα.

ΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΚΑΠΟΙΟΙ ΦΘΑΝΟΥΝ ΣΤΑ ΑΚΡΑ: Η μία είναι η Έλλη, η συγγραφέας. Αυτή σκοτώνει το έμβρυο που κρύβει μέσα στην κοιλιά της. Η άλλη είναι η Αιμιλία, που σκοτώνει και αυτή το έμβρυο που κρύβει στην κοιλιά της, αλλά και τα δύο της παιδιά. Η πρώτη, η Έλλη, δεν είναι ποινικά κολάσιμη, καθώς η άμβλωση δεν συνιστά φόνο. Η Αιμιλία όμως είναι. Η Αιμιλία είναι η Μήδεια. Είναι η τραγική φιγούρα που διέπραξε το φονικό, ζει με τις τύψεις της και φαίνεται ότι δεν μετανιώνει. Δύσκολο να απαντήσει κανείς γιατί κάποιος φθάνει στα άκρα. Χρειάζεται μια καταβύθιση στην ψυχή για να εντοπίσει κανείς το σύμπλεγμα των αιτών. Αυτό επιχειρεί να μας κάνει η συγγραφέας, ένα ψυχογράφημα…  

Η κάθαρση:  Η κάθαρση ξεκινά με τον εντοπισμό της αιτίας. Και για την ηρωίδα η αιτία είναι έλλειψη αγάπης. Η επιλογή για σωτηρία είναι θέμα του καθενός προσωπικά. Η πραγματοποίηση όμως αυτής της επιλογής απαιτεί δύο ανθρώπους…


ΕΡΓΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ: Το μυθιστόρημα ακολουθεί μια γραμμική αφήγηση , μας γεννά μια σειρά ερωτηματικά για να καταλήξουμε στο τέλος στη λύση του. Είναι ένα έργο μυστηρίου, γιατί και η ψυχή του ανθρώπου είναι από μόνη της ένα μυστήριο που απαιτεί εξιχνίαση.